Zabytki architektury w Poznaniu

Obecny kościół jezuitów powstał pod koniec XVII wieku. Jest to jednonawowa świątynia, której najstarsza część powstała w XIII wieku. Obecnie kościół zawiera w sobie mieszankę stylów architektonicznych - po częściowym zniszczeniu świątyni odbudowano ją w stylu barokowym. W bryle kościoła jezuitów możemy podziwiać wczesnogotycki portal, zaś wewnątrz płaskorzeźby, freski i barokową ambonę.

Kościół Najświętszej Marii Panny in Summo konsekrowany został w 1448 przez biskupa Andrzeja z Bnina. Wykopaliska archeologiczne potwierdziły jednak istnienie wcześniejszej kaplicy związanej z wybudowanym tu przez Mieszka I w drugiej połowie X w. kompleksem pałacowym. Kościół ten jednak został zniszczony i na jego miejscu zbudowano nowy in summo, czyli na grodzie. Budynek powstawał w kilku fazach, ostatecznie zyskał formę gotycką. Na ścianach wewnętrznych znajdują cenne drewniane rzeźby z XV wieku, przed kościołem zaś figura Matki Boskiej Niepokalanej z 1886 roku.

Kościół św. Jana Jerozolimskiego za Murami powstał na przełomie XII i XIII wieku. Jest to romańska świątynia z elementami gotyckimi. Do kościoła przylega barokowa kaplica pw. Świętego Krzyża. Wewnątrz dwunawowej świątyni możemy podziwiać m.in. chrzcielnicę z 1522 roku, tryptyk z 1520 roku, a także obrazy i figury świętych.

Gotycki kościół św. Małgorzaty został zbudowany w XII wieku. Swój ostateczny kształt uzyskał po przebudowie wykonanej w XV i XVI wieku. Następnie dobudowano dwie kaplice. Zaczęto także budowę wieży, ale nigdy jej nie ukończono. Po II Wojnie Światowej przeprowadzono generalny remont, dzięki któremu odsłonięto średniowieczne malowidła. Wewnątrz świątyni możemy podziwiać płytę nagrobną rycerza Wojciecha Reutha, obrazy Matki Boskiej z Dzieciątkiem, Chrystusa przy słupie i Madonny z Dzieciątkiem, a także wykonane w stylu rokokowym ambonę i chrzcielnicę.

Budynek poznańskiej Loży Masońskiej należy do jednych z najpiękniejszych w Europie. Wzniesiono go w latach 1817-1822 na podstawie projektu Christiana Wernicke, który sam należał do tego stowarzyszenia. Sama Loża w Poznaniu była wynikiem porozumienia zawartego między niemieckim "Piastem pod trzema sarmackimi kolumnami" i polską "Stałością". Nawiązujący do wzorców klasycystycznych gmach wyróżniał się spośród pozostałych świeckich założeń w mieście zarówno swoją wielkością, jak i bogactwem zdobień korespondujących z symboliką wolnomularską. Dodatkowo smukłości i okazałości dodawały budynkowi pilastry na fasadzie. Doskonale wyposażona biblioteka oraz muzeum były dostępne dla wszystkich, podobnie jak otaczający budynek ogród angielski. Niestety nie zachowały się do dnia dzisiejszego żadne elementy masońskiego wyposażenia wnętrz, takie jak rzeźby, sztukaterie czy meble. W 1938 roku zabroniono działalności lożom wolnomularskim, a sam budynek przejęły władze miasta. W czasie drugiej wojny światowej zorganizowano tutaj magazyny, a w latach PRL-u całkiem nieźle zachowana Loża przechodziła kolejno w ręce Wojewódzkiej Rady Narodowej, Związku Młodzieży Polskiej, Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Spożywczego oraz Domu Mody "Roxana". Już w 1964 roku została ona jednak przekazana Muzeum Narodowemu w Poznaniu. Jak się okazało, budynek wymagał gruntownych remontów, które z przerwami trwały aż do 1986 roku. W 1987 roku otwarto pierwszą wystawę stałą Muzeum Etnograficznego, które stanowi Oddział Muzeum Narodowego.

Arcybiskupi poznańscy rezydowali na Ostrowie Tumskim już od początku istnienia katedry, jednak pierwsze wzmianki o ich siedzibie pochodzą z początku XV w. i dotyczą pałacu powstałego z inicjatywy biskupa Wojciecha Jastrzębca. Liczne wojny, zwłaszcza zaś potop szwedzki i wojna północna, wielokrotnie niszczyły pałac, który dzięki każdej odbudowie zyskiwał nowe cechy, stając się w efekcie obiektem wyjątkowo eklektycznym. Pierwsze zmiany wprowadził już w XVI w. Jan Baptysta Quadro, a w XVIII w. barokowy charakter nadał mu Pompeo Ferrari. Obecny wygląd natomiast pałac zyskał w latach 1852-1854 dzięki klasycystycznym projektom Juliusza Salkowskiego i Karla Heinricha Schinkla. Główną część trójskrzydłowego gmachu stanowi klasycystyczne skrzydło zachodnie z balkonowym portykiem przy frontowym wejściu. Pod jego jońskimi kolumnami w 1945 roku ustawiono figury świętych Piotra i Pawła autorstwa Oskara Sosnowskiego, które wcześniej znajdowały się w katedrze. Skrzydło północne pochodzi z XVIII w. i zdobi je okazały portyk z dwiema kolumnami przy bramie wjazdowej. Dziś znajduje się tutaj siedziba Metropolitalnego Sądu Duchownego. Krótkie skrzydło wschodnie natomiast powstało dopiero w pierwszej połowie XX w.

Pałac Górków powstał w narożu Starego Rynku w wyniku przebudowy dwóch gotyckich kamienic w latach 1545-1549 z inicjatywy starosty generalnego Wielkopolski Andrzeja Górki. Stąd też fasady pałacu charakteryzują się mieszanym, gotycko-renesansowym wystrojem. Najciekawszymi jego elementami był niewątpliwie arkadowy dziedziniec z łukami opartymi na kolumnach z piaskowca oraz ogród-taras na dachu. Od strony ulicy Klasztornej podziwiać można również oryginalny rzeźbiony portal z 1548 roku. Przez cały XVI w. Pałac Górków być centrum luteranizmu w Wielkopolsce za sprawą budowniczego gmachu, Andrzeja. Mimo to przez jakiś czas użyczał jedno z pomieszczeń katolikom po powodzi, która zniszczyła poznańskie kościoły. Po śmierci jego brata w 1592 roku pałac odziedziczyli Czarnkowscy, którzy sprzedali go władzom miasta. W 1605 roku przekazano go siostrom benedyktynkom na klasztor, a po kasacji zakonu na początku XIX w. mieściła się tutaj żeńska szkoła średnia - Szkoła Ludwiki, a następnie mieszkania czynszowe. Wszystkim zmianom funkcji towarzyszyły przebudowy zacierające pierwotny wygląd obiektu. Pałac Górków spłonął w 1945 roku, a rekonstrukcja z lat 1960-1967 przeprowadzona została na podstawie litografii z 1833 i starych fotografii. Odsłonięto wówczas między innymi renesansowe arkady i portale. Po ukończeniu prac swoją siedzibę znalazło tutaj Muzeum Archeologiczne, którego zbiory podziwiać można w zabytkowych wnętrzach do dzisiaj.

Pałac Mielżyńskich powstał w latach 1795-1798 z inicjatywy Maksymiliana Mielżyńskiego, który w tym celu kilka lat wcześniej zakupił kamienicę przy Starym Rynku. Jest to pierwszy budynek, który całkowicie realizuje założenia nowego wówczas stylu klasycystycznego. Przede wszystkim wyrażają się one w pionowej linii pilastrów z kapitelami kompozytowymi zdobiących fasadę frontową. Całość wieńczy wysunięty gzyms z elegancką attyka, na które umieszczono wsparty przez parę lwów herb Mielżyńskich. Już na początku XIX w. Pałac ponownie został zamieniony w kamienicę czynszową. W czasie wojen napoleońskich swoje kwatery mieli tutaj znani z polskiego hymnu Jan Henryk Dąbrowski i Józef Wybicki. Pałac spłonął w 1945 roku, a jego odbudowa trwała ponad trzy lata, między rokiem 1954 a 1957. Po ukończeniu prac swoją siedzibę otrzymał tutaj zarząd wojewódzkiego oddziału PTTK oraz hotel "Dom Turysty" funkcjonujący do dziś. Przez kilka lat spadkobiercy pierwszych właścicieli dochodzili sądownie swoich praw do Pałacu. Po przyznaniu ich w 2006 roku sprzedali go spółce "Pałac Mielżyńskich".

Pierwszy Ratusz w Poznaniu powstał na przełomie XIII i XIV w. za panowania Przemyślidów, o czym świadczy zachowany w piwnicach zwornik z ich herbem. Kwadratowy gotycki budynek miał tylko jedno piętro, a wieżę dobudowano dopiero na początku XVI w. wraz z przebudową wnętrz. Pożar zniweczył jednak te prace i w latach 1540-1542 ponownie przeprowadzono remont. Już w 1550 roku zaplanowano gruntowną przebudowę, którą powierzono Janowi Baptyście di Quadro z Lugano. Budynek wówczas powiększono i podwyższono o dodatkową kondygnację oraz dodano renesansową loggię i attykę. Loggia ozdobiona została dodatkowo figurami symbolizującymi cnoty Cierpliwości, Miłości, Wiary i Męstwa oraz medalionami z popiersiami sławnych mężów starożytności. W 1551 roku zamówiono również zegar ze słynnymi koziołkami do wieży, który został zniszczony przez piorun w 1675 roku. Ponowna renowacja miała miejsce pod koniec XVIII w. z inicjatywy Komisji Dobrego Porządku. To z tego czasu pochodzi obecny kształt Ratusza oraz wieży z klasycystycznym hełmem autorstwa Bonawentury Solariego, a także wizerunki królów z dynastii Jagiellonów namalowane na wschodniej elewacji przez Franciszka Cieleckiego. Władze pruskie na początku XX w. usunęły jednak polichromie, które zastąpiono "elegantszym" boniowaniem. Przepięknie prezentują się również wnętrza Ratusza, zwłaszcza zaś zachowane gotyckie piwnice ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym oraz Wielka Sień, gdzie odbywały się niegdyś rozprawy sądowe. Zdobią ją polichromowane kasetony z postaciami Herkulesa i Samsona, symbolizującymi siłę, Dawida w walce z Goliatem jako symbolem odwagi oraz Marka Kurcjusza, wzoru poświęcenia za kraj, a ponadto herby Polski, Litwy, Sforzów, Habsburgów i Poznania, bóstwa rzymskie opiekujące się planetami, Mojżesz i Chrystus. Prócz tego podziw budzą również Sala Królewska z renesansowym kominkiem oraz Sala Sądowa ze sklepieniem lustrzanym, polichromiami oraz alegoriami kontynentów. W 1945 roku ratusz został zniszczony przez bombę, ale jego odbudowę rozpoczęto jeszcze w tym samym roku. Wykorzystano w jej trakcie najcenniejsze elementy wyposażenia uratowane z pożaru przez woźnego miejskiego, Józefa Jóźwiaka. Obecnie, od ukończenia prac renowacyjnych w 1954 roku, mieści się tutaj Muzeum Historii Miasta Poznania.