Zabytki architektury w Krakowie

Barbakan krakowski nazwany jest przez miejscowych Rondlem. Został wzniesiony za panowania króla Jana Olbrachta, w latach 1498-1499. Jest to gotycka budowla z siedmioma wieżyczkami. Mury mają grubość 3 metrów, korpus zbudowany jest na planie wycinka koła o średnicy 24,40 metra. Do XVIII w. Barbakan był nie do pokonania. Był połączony murem z Bramą Floriańską i miał za zadanie ją chronić. Na murach umieszczono płytę poświęconą Marcinowi Oracewiczowi, który według legendy bronił murów miejskich w czasie konfederacji barskiej. Gdy zabrakło amunicji wykorzystał guzik od swojego płaszcza i zabił przywódcę rosyjskiego. Barbakan kryje również inne ciekawostki, na przykład w 1927 r. przed pogrzebem Juliusza Słowackiego na Wawelu, złożono jego prochy w "Rondlu". Dzisiaj Barbakan podlega Muzeum Historycznemu Miasta Krakowa, odbywają się tu rekonstrukcje walk rycerskich czy tańców dworskich.

Baszta Pasamoników stanowiła jeden z obiektów w kompleksie murów obronnych Krakowa. Jest jedną z trzech całkowicie ocalałych baszt spośród 47, które znajdowały się w tym założeniu. Znana jest również pod nazwą Baszta Szmuklerzy. Zbudowana w II poł. XV w., w początkowym okresie swojego istnienia oddana była pod opiekę szewców. Osłaniała również od strony zachodniej Bramę Floriańską, z którą jest połączona gankiem. Baszta Pasamoników ma trzy piętra, mierzy 31,60 m, a mury w najgrubszym miejscu mają 3,16 metra.

Baszta Sandomierska to unikat z XV wieku. Wraz z basztą Senatorską tworzą zespół baszt ogniowych. Tradycyjne przekazy podają, że więziono tu szlachtę z ziemi sandomierskiej - stąd właśnie wzięła się nazwa wieży. W 1856 r. została nieznacznie przebudowana, zmieniono m.in. pokrycie dachu i dobudowano klatkę schodową. Gdy w latach 2003-2004 dokonywano konserwacji budynku, zachowano wcześniej zrekonstruowane elementy, m.in. pierwotny układ stropów w górnych kondygnacjach baszty oraz trzy stanowiska strzelnicze. Całość, zachowana na planie kwadratu o zaokrąglonych narożnikach, prezentuje się niezwykle okazale. Baszta Sandomierska została wpisana także w ciąg murów obronnych z XIV wieku. W kamiennej konstrukcji muru znajduje się wyjście z kanału, którym w 1772 r. szlachta z konfederacji barskiej dostała się na wzgórze wawelskie.

Baszta Złodziejska to jedna z trzech zachowanych baszt na wzgórzu wawelskim. Powstała w XIV w., za panowania króla Kazimierza Wielkiego, kiedy wzmacniano systemy fortyfikacyjne. W XIX wieku została przebudowana przez Austriaków, podobnie jak pozostałe baszty. W latach 1950-1951 zrealizowano projekt Witolda Minkiewicza i przywrócono jej wygląd z XVIII wieku. W swoich podziemiach Baszta Złodziejska posiada lochy więzienne, i stąd właśnie wzięła się jej nazwa. Więźniami byli między innymi najemnicy krzyżaccy, walczący w Bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku.

Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława budowana była na wzgórzu Wawelskim już od początku XI wieku. Bazylika jest własnością archidiecezji krakowskiej. To słynne miejsce koronacji królów Polski oraz miejsce spoczynku prawie wszystkich królów - od Władysława I Łokietka do Stanisława Leszczyńskiego. Pochowane są tutaj również słynne osobistości, takie jak św. Stanisław ze Szczepanowa i inni biskupi krakowscy oraz członkowie rodzin królewskich. Ponadto pod bazyliką archikatedralną pochowani są wodzowie, przywódcy polityczni i wieszcze narodowi, m.in. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Tadeusz Kościuszko, Władysław Sikorski i prezydent Lech Kaczyński.

Kościół w stylu gotyckim powstał w 1241 r., następnie przebudowano go na przełomie XIV i XV w. na kościół bazylikowy. Kościół św. Trójcy to trójnawowa gotycka świątynia ceglano-kamienna. Wzniesiona została w systemie filarowo-skarpowym, posiada wydłużone prezbiterium zakończone prostą ścianą. Obok ołtarza głównego w roku 1288 pochowano księcia Leszka Czarnego. W prezbiterium kościoła ustawiono zaprojektowaną przez Wita Stwosza brązowa płytę nagrobną dla uczczenia wybitnego humanisty, Filipa Kallimacha, który zmarł w 1496 roku. 30-głosowe organy kościelne powstały w 1890 r., wybudowała je firma Braci Rieger z Jägerndorfu jako opus 756.

W południowo-zachodniej części wzgórza wawelskiego położona jest Brama Bernardyńska. Z tej właśnie strony jest to jedyne miejsce wjazdowe na Wawel. Brama została zbudowana przez hitlerowców, a jej pierwowzorem był most zwodzony, czego nie zachowano w odbudowie. Brama ma jedną arkadę wjazdową i dwa wejścia piesze, symetrycznie rozłożone po bokach. W arkadzie zastosowano spuszczaną z góry żeliwną bramę-kratownicę. Zaraz za nią znajduje się Baszta Sandomierska.

Brama Floriańska to jedna z ośmiu krakowskich bram, która powstała w okresie średniowiecza i stanowi pozostałość po murach miejskich. Tutaj zaczynała się Droga Królewska na wzgórze wawelskie. Pierwsze wzmianki o bramie pochodzą z 1307 roku. Obecna budowla w swojej najstarszej części powstała na przełomie XIII i XIV wieku. Gdy w XIX w. postanowiono zniszczyć mury miejskie, pomysłowi sprzeciwił się niejaki prof. Radwański. Dzięki niemu nie zburzono całości murów, pozostawiono dla kolejnych pokoleń ich fragmenty, w tym Barbakan i Bramę Floriańską. W czasach późniejszych zamierzano przez bramę przeprowadzić trakcję tramwajową, ale wagony się nie mieściły. W ten oto sposób po raz kolejny udało się uratować ten zabytkowy fragment murów. Budowla liczy sobie 34,5 m wysokości. Nad wejściem od strony Plant od 1820 r. znajduje się płaskorzeźba zaprojektowana przez Jana Matejkę. Od strony Rynku, w XVIII w. umieszczono rzeźbę św. Floriana. Gdy spojrzymy na portal bramy, to możemy zobaczyć pozostałości żelaznej szyny. Jej zwieńczenie jest barokowe, zaś w środku znajduje się klasycystyczny ołtarz z późnobarokową kopią obrazu Matki Boskiej Piaskowej.

Niezwykle prosta w formie Brama Herbowa wita wszystkich, którzy od strony północnej zmierzają na Wawel. Wzniesiona została w 1921 r. wg projektu architekta i konserwatora Adolfa Szyszko-Bohusza. Idąc aleją prowadzącą do wejścia, można podziwiać umieszczone na bramie dziewięć herbów. Reprezentują one ziemie polskie, litewskie i ruskie, które w minionych wiekach wchodziły w skład Rzeczypospolitej.