Zabytki architektury w Krakowie

Ratusz Kazimierski został zbudowany już w XIV w. jako Ratusz miasta Kazimierz. Dzisiaj to miasto stanowi dzielnicę Krakowa. Przez kolejne stulecia był wielokrotnie przebudowywany. Fragmenty pierwotnej budowli Ratusza widoczne są na parterze i w piwnicach dzisiejszego budynku. W 1947 r. budynek stał się siedzibą Muzeum Etnograficznego, dzięki czemu został gruntownie odrestaurowany. Na fryzie pojawiły się sgraffita, a północna ściana zyskała dawny wygląd. Na wschodniej ścianie umieszczono tablicę, która upamiętnia przyjęcie przez Kazimierza Wielkiego uchodźców żydowskich. Wcześniej widniała tu piękna płaskorzeźba, jednak została usunięta przez Niemców w czasie II wojny światowej i zaginęła bezpowrotnie.

Collegium Maius to najstarszy budynek uniwersytecki w Polsce. W roku 1400 Władysław Jagiełło przekazał Uniwersytetowi Jagiellońskiemu kamienicę Pęcherzów. Aż do XIX w. forma budynku była niezmieniona. W latach 1840-1870 całkowicie przebudowano budynek na styl neogotycki i przeznaczono na siedzibę Biblioteki Jagiellońskiej. Koncepcja ta jednak nie przetrwała do dnia dzisiejszego. Od 1949 r., przez 15 lat, prowadzono prace rekonstrukcyjne, mające na celu przywrócenie wyglądu Collegium Maius sprzed XIX-wiecznej przebudowy. Dzisiaj budynek jest siedzibą Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, zaś w odnowionych podziemiach mieszczą się sale wystawiennicze, a także przyjemna kawiarnia z najlepszą czekoladą na gorąco w Krakowie. Ceglano-kamienny budynek Collegium to przede wszystkim klimatyczny dziedziniec ze studnią pośrodku. Uroku dodają także arkadowe krużganki o kryształowych sklepieniach. Z nich prowadzi wejście na piętro tak zwanymi schodami profesorskimi. Na piętrze południowej ściany znajduje się tzw. Porta Aurea, późnogotyckie, ozdobne wejście do biblioteki. Niedaleko wejścia umieszczono zegar, który o godzinach: 9:00, 11:00, 13:00, 15:00 i 17:00 wygrywa renesansowy utwór oraz pieśń akademicką Gaudeamus Igitur. O każdej z tych godzin z zegara wyłaniają się figury: Królowej Jadwigi, woźnego UJ, króla Władysława Jagiełły, Jana z Kęt, Hugona Kołłątaja i Stanisława ze Skarbimierza - pierwszego rektora uczelni.

Dom pod Globusem wybudowany został w latach 1904-1906 wg projektu Franciszka Mączyńskiego i Tadeusza Stryjeńskiego. Początkowo był siedzibą Izby Handlowo-Przemysłowej. Budynek jest bardzo ciekawym przykładem architektury wczesnego modernizmu. Posiada dwa piętra, zbudowany jest z cegły, z narożną wieżą zegarową (z podświetlanym zegarem). Wieża nakryta jest ostrosłupowym hełmem z ażurowym, metalowym globusem. W budynku na piętrze mieści się tzw. Sala Mehofferowska z żelbetonowym stropem, jednym z pierwszych w mieście. Wnętrze sali projektował Stanisław Wyspiański, niestety artysta zrezygnował z pracy, podobno do spójnej i zamkniętej wizji artysty nie pasował wizerunek cesarza Franciszka Józefa. Ostatecznie wyposażenie sali wykonał Józef Mehoffer. Podzielił on ściany na trzy sfery. Dolną zdobiła jasna boazeria w płycinach, dekorowana wachlarzykowatymi wzorami z mosiężnymi aplikacjami o motywach ludowych. Środkową i górną sferę rozdzielił jednobarwnym pasem, który wypełniają motywy geometryczne.

Fabryka Emalia Oskara Schindlera została założona jako miejsce wytwarzania produktów emaliowanych i blaszanych. Jej otwarcie nastąpiło w 1937 roku. Najbardziej znana jest z faktu, że niemiecki przedsiębiorca, Oskar Schindler, będący właścicielem fabryki zatrudniał tam Żydów, którym groziła eksterminacja. Stworzył tak zwaną "Listę Schindlera". W ten sposób udało się ocalić ponad 1100 osób, wśród których byli również Polacy. Po II wojnie światowej fabryka działała jako Wytwórnia Podzespołów Telekomunikacyjnych TELPOD. Dopiero w 2007 r. zdecydowano o oddaniu budynku administracyjnego byłej fabryki Muzeum Historycznemu Miasta Krakowa. Muzeum otworzyło tutaj, w 2010 r., stałą ekspozycję pt. "Kraków - czas okupacji 1939-1945". W 45 salach zaprezentowano życie Polaków w Krakowie w czasie okupacji. Wystawa bogato ilustrowana jest archiwalnymi zdjęciami, które pochodzą ze zbiorów polskich i zagranicznych, również prywatnych. Na terenie fabryki powstało także Muzeum Sztuki Współczesnej.

Kamienica Bonerowska w XVI w. została zmieniona w rezydencję przez rodzinę Bonerów. Z tamtego okresu na parterze zachowały się dekoracje portali i stropów. Reszta cennych dekoracji przepadła, ponieważ w XIX w. rodzina Pareńskich zleciła przebudowę rezydencji na styl neorenesansowy. Pomimo tego Kamienica Bonerowska cieszy oko swoją atrakcyjnością. Elewacja utrzymana jest w jasnych kolorach. W oczy od razu rzuca się podział kamienicy. Z prawej strony, od drzwi wejściowych ku górze, zamontowano dwa balkony i całość zwieńczona jest szczytem z półokrągłym zakończeniem. Ta część wygląda jak wieża dobudowana przy części prostej po lewej stronie. Narożnik przy ulicy Szpitalnej zwieńczony jest rzeźbą. Kamienica Bonerowska składa się z trzech pasów architektonicznych. Pierwszy to parter, z trzema drzwiami wejściowymi, w których znajdują się dzisiaj sklepy. Kolejny pas to dwa piętra budynku z prostokątnymi oknami i dwoma balkonami po prawej stronie. Ostatni pas jest bogato rzeźbiony, znajdują się tu trzy pary symetrycznych okien, zakończonych półkoliście i oddzielonych pilastrami. Całość prezentuje się niezwykle elegancko i lekko.

W Kamienicy Dziekańskiej na ul. Kanoniczej w latach 1958-1967 mieszkał ks. Karol Wojtyła, kiedy otrzymał sakrę biskupią. Wcześniej, od 1951 r., mieszkał w sąsiednim budynku. Obecnie w obu gmachach zbudowanych w II poł. XV w. znajduje się Muzeum Archidiecezji Krakowskiej. Na ekspozycji znajdują się pamiątki związane z osobą papieża Jana Pawła II, oglądać można także pokoje, w których mieszkał i pracował. Podziwiać można również oryginalny sprzęt i wyposażenie z tamtego okresu.

Kamienica Festina lente była domem własnym Teodora Talowskiego. Budynek ten należy do początkowej fazy twórczości Talowskiego. Kamienica jest trzypiętrowa, choć pierwotnie posiadała tylko dwa piętra (ostatnie dobudowano w 1929 r., po śmierci Talowskiego). Umieszczone są na niej dwie inskrypcje: Festina lente (Spiesz się powoli) i Ars longa vita brevis (Życie (jest) krótkie, sztuka długotrwała). Budynek miał również kartusz z nazwiskiem jego autora i herb. Przepiękny, oryginalny portal wejściowy został zniszczony podczas przebudowy w 1929 roku.

Pochodząca z XV w. Kamienica Pod Blachą swoją nazwę zawdzięcza właścicielom z XVI w., niejakim Fischauserom. Zarządzali oni kopalniami i hutami w Olkuszu, dzięki czemu mogli pozwolić sobie na pokrycie dachu kamienicy miedzianą blachą. Rozrzutne żony późniejszych właścicieli doprowadziły do znikania miedzi z dachu, przez co kamienica zaczęła być nazywana domem bez blachy. Kamienica Pod Blachą obecny wygląd zawdzięcza przybyłemu z Wiednia architektowi Theophilusowi Hansenowi, który przebudował front w 1871 roku. We wnętrzach zachowały się dekoracje stiukowe Baltazara Fontany, a przy wejściach do piwnic XV-wieczne gotyckie portale. Nad wejściem głównym znajduje się balkon, którego okno zwieńczone jest ściętym trójkątem z rzeźbioną głową, i obramowane dwiema parami kolumn.

Kamienica powstała w końcu XIX w., w miejscu dawnego terenu przemysłowego. Jej twórcą był krakowski architekt Władysław Kaczmarski. Budowla neobarokowa, eklektyczna z charakterystycznym elementem fasady - figurami czterech atlantów, którzy podpierają kolumny jońskie.