Pomniki, obiekty w Poznaniu

Pomnik upamiętniający żołnierzy Armii "Poznań" biorących udział w Kampanii Wrześniowej stanął na Wzgórzu św. Wojciecha 1 września 1982 roku. Już w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej środowisko weteranów wysuwało inicjatywę budowy takiego monumentu, jednak dopiero w 1978 roku rozstrzygnięto konkurs na jego projekt. Wygrał go zespół w składzie Anna Rodzińska,Julian Boss-Gosławski i Józef Iwiański. Główna idea zakładała stworzenie barykady. Metalowo-betonowe bryły symbolizują przeciwstawione sobie siły i obronę przed naporem nieprzyjaciela. Elementy stalowe wykonane zostały przez poznański "Mostostal" i Zakłady Metalowe HCP w Poznaniu, natomiast prace kamieniarskie przeprowadził Poznański Oddział Przedsiębiorstwa Kamienia Budowlanego "Kambud". Twórcami wykończenia rzeźbiarskiego są Marian Banasiewicz i Jerzy Nowakowski. Całość uważana jest za jeden z najnowocześniejszych pomników w powojennej Polsce.

Karol Marcinkowski, żyjący w XIX w., był cenionym wielkopolskim lekarzem, zasłużonym dla społeczeństwa i polityki. Znany był jako filantrop i propagator pracy organicznej, a także założyciel Spółki "Bazar" i Poznańskiego Towarzystwa Pomocy Naukowej. Aby uczcić jego zasługi w 2005 roku, odsłonięto dwa jego pomniki. Pierwszy powstał przy Al. Marcinkowskiego i został ufundowany przez działające w Poznaniu instytucje: Fundację 750-lecia Lokacji Poznania, Kompanię Piwowarską, PKO Bank Polski, Eneę i Agrobex. Wykonanie projektu powierzono gdańskiemu rzeźbiarzowi, Stanisławowi Radwańskiemu. Przedstawia on postać działacza odzianego w płaszcz z epoki, przysiadającą na skale i wspartą laseczką. Drugi pomnik, na terenie I Liceum Ogólnokształcącego przy ul. Bukowskiej, powstał dla upamiętnienia patrona szkoły z inicjatywy Stowarzyszenia Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Karola Marcinkowskiego. Odlaną z brązu rzeźbę wykonał Wiesław Koronowski metodą wosku traconego. Przedstawia ona Marcinkowskiego odpoczywającego na głazie w butach do jazdy konnej i z neseserem w dłoni, chwyconego jakby między wizytami u licznych pacjentów.

Pomnik Katyński odsłonięty został w 1999 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Katyń w ogrodzie Zamku Cesarskiego. Akt erekcyjny wmurowano już w 1990 roku, jednak ze względu na zastrzeżenia architekta miejskiego otrzymanie zgody na budowę pomnika przesunęło się niemal o dekadę. Autorem wykonanej z brązu rzeźby jest Robert Sobociński, a aranżacji - Jerzy Suchanek. Pionowa stela przedstawia postacie ludzkie wciągane do wąskiej szczeliny. Wykorzystano tutaj wiele detali związanych z osobami, które zostały zamordowane w lesie katyńskim przez radzieckie NKWD. Są to głównie sprzączki, szable, ale również blaszka z numerem "557". Od tyłu pomnik uformowany został na kształt krzyża na tle ludzkich czaszek. Całość symbolizować ma koronę drzewa i nawiązywać do ekshumacji zwłok poległych, która odbyła się z ramienia Międzynarodowego Czerwonego Krzyża i władz nazistowskich w 1943 roku.

Pomysł uczczenia Powstańców Wielkopolskich z 1918 roku został wysunięty już na początku lat 20., jednak z uwagi na inne, pilniejsze zadania nie został on zrealizowany. Dopiero po II Wojnie Światowej Jan Szydlak, pierwszy sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Poznaniu, ponownie powrócił do tego tematu, zainspirowany pomnikiem Powstańców Śląskich na Górze św. Anny. Rozpisany wówczas konkurs wygrał Alfred Wiśniewski, a pomnik odsłonięto w 1965 roku w Parku Drwęskich. Główną część monumentu stanowi granitowy obelisk pokryty fryzami z płaskorzeźbami dotyczącymi głównych wydarzeń i postaci powstania wielkopolskiego. Na froncie umieszczono polskiego orła, a na pozostałych ścianach strajkujące dzieci z Wrześni, wóz Drzymały, Marcina Kasprzaka z robotnikami, pierwszego powstańca, Franciszka Ratajczaka. Z boku ustawiono odlane z brązu postacie oficera z szablą i szeregowego strzelca z karabinem. Pod koniec lat 80. przebudowano również otoczenie pomnika, tworząc tutaj duży plac apelowy, na którym odbywają się wiece patriotyczne przy okazji różnych rocznic i świąt.

Pomnik upamiętniający wystąpienie poznaniaków w 1956 roku, a także inne powiązane z nimi wystąpienia z całej Polski, stanąć miał na 25. rocznicę Czerwca 1956 i zgodnie z planem dokonano jego odsłonięcia. Przedsięwzięcie NSZZ Solidarność spotkało się jednak z wieloma problemami i trudnościami, głównie ze strony władz komunistycznych. Stąd też błyskawicznie odbyło się rozpisanie konkursu na projekt pomnika oraz wmurowanie aktu erekcyjnego i tworzenie stalowych elementu w zakładach H. Cegielskiego, a także innych przedsiębiorstw z całego kraju. Monument opracowano na podstawie projektu rzeźbiarza Adama Graczyka oraz architekta Włodzimierza Wojciechowskiego. Przedstawia on dwa połączone ze sobą szarfą krzyże, jako symbol śmierci i zmartwychwstania, oraz obelisk z głową orła. Na jednym z krzyży widnieje rok "1956", natomiast na drugim - pozostałe lata wystąpień Polaków przeciwko władzom komunistycznym: "1968, 1970, 1976, 1980, 1981". Na trzecim elemencie obiektu umieszczono napis: "O Boga, Za wolność, prawo i chleb. Czerwiec 1956", co związane jest z hasłami skandowanymi przez tłum zgromadzony na Placu A. Mickiewicza w 1956 roku. Po wprowadzeniu stanu wojennego w kilka miesięcy po odsłonięciu pomnika stał się on symbolem wolności i walki o prawa obywatelskie. To właśnie tutaj gromadziły się manifestacje i odbywały wiece kończące się zawsze pacyfikacją ze strony milicji. Poznańskie Krzyże umieszczano na opozycyjnych ulotkach, znaczkach i plakatach. 20 czerwca 1983 roku podczas wizyty w Polsce papież Jan Paweł II zamierzał pomodlić się pod pomnikiem Czerwca 1956 w intencji ofiar walk o wolność, jednak władze polskie nie zgodziły się na ten plan. Dopiero 3 czerwca 1997 roku papież spotkał się tutaj z poznaniakami i odprawił nabożeństwo. Od upadku PRL-u każda rocznica wydarzeń czerwcowych obchodzona jest uroczyście właśnie w tym miejscu. Wyjątkowy charakter miała 50. rocznica, w której uczestniczyli przywódcy Polski, Czech, Słowacji, Niemiec i Węgier.

Pomysł wystawienia w Poznaniu pomnika typowego poznaniaka zrodził się w 1998 roku w środowisku redakcyjnym Gazety Wyborczej. Rozpisany wówczas plebiscyt wygrała właśnie fikcyjna postać Starego Marycha, wygrywając z takimi personami jak Cyryl Ratajski czy Edward Raczyński. Stary Marych to postać stworzona przez Juliusza Kubla dla Polskiego Radia jako typowy poznaniak posługujący się tutejszą gwarą. Lektorem słuchowisk był Marian Pogasz, którego twarz otrzymała rzeźba przy ul. Półwiejskiej. Jej wykonawcą był Robert Sobociński. Przedstawia ona postać Marycha w kaszkiecie, prowadzącego rower, na którego rączce zwisa typowa poznańska teka. Odsłonięcie pomnika miało miejsce w pierwszy dzień wiosny 21 marca 2001 roku i od tamtej pory jest to jedno z ulubionych miejsc poznaniaków, często fotografowane przez turystów i na stałe wpisane w strukturę miasta.

Centrum Handlu, Sztuki i Biznesu Stary Browar powstało w 2003 roku z inicjatywy firmy Fortis należącej do Grażyny Kulczyk. Bazę dla projektu biura architektonicznego Studio ADS stanowił Browar Huggera powstały w 1849 roku, który do lat 20. XX w. należał do braci Huggerów, a później do kilku różnych spółek. W czasie II Wojny Światowej bardzo ucierpiał, ponieważ znajdowały się tam niemieckie bunkry i schrony. W latach powojennych przejęły go państwowe Zakłady Piwowarskie. Zamknięto go dopiero w 1980 roku ze względu na przestarzałe metody produkcji. Do 1997 roku funkcjonowała jeszcze mała wytwórnia wód gazowanych, jednak pozostałe budynki Browaru niszczały. Już w 1998 roku firma Fortis wykupiła budynki i tereny Browaru, a do 2002 roku odbywały się tu letnie inscenizacje oper i przedstawień poznańskiego Teatru Wielkiego. W 2002 roku rozpoczęto budowę Starego Browaru. Już rok później otwarta została pierwsza część kompleksu, a w 2004 roku - przeszklony dziedziniec Sztuki. W 2007 roku ukończono budowę drugiego skrzydła Starego Browaru. Wystrój wszystkich pasaży stworzył scenograf Ryszard Kaja. Liczne międzynarodowe nagrody potwierdzają status Centrum jako najciekawszego i najpiękniejszego w Europie i na świecie. Swoją oryginalność zawdzięcza on jednak doskonałemu zbilansowaniu elementów składowych jakimi są galerie sztuki i przedstawienia teatralne, lokale gastronomiczne, pokazy mody, lokale handlowe i rozrywkowe oraz centrum biznesowe zgromadzone w jednej przestrzeni.