Pomniki, obiekty w Poznaniu

Golem to mitologiczna postać ulepiona z gliny na kształt człowieka, ale pozbawiona duszy i umiejętności mówienia. Prawdziwego golema miał jakoby stworzyć praski rabin Jehuda Löw ben Becalel, urodzony w żydowskiej dzielnicy w Poznaniu. Stąd też w 2010 roku przy Al. Marcinkowskiego ustawiono nawiązujący do włoskiego futuryzmu pomnik Golema autorstwa czeskiego rzeźbiarza, Davida Černego. Mierzący 2,5 m golem sprawia wrażenie przemieszczania się dzięki całkowicie odrębnym elementom stalowym, z których go zbudowano. Inicjatywę stworzenia takiego pomnika wysunęło Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, podkreślając, że to właśnie Poznań był w XVI i XVII w. głównym ośrodkiem mistyki i żydowskiej myśli filozoficznej, a ben Bekalel tutaj pobierał nauki mistyczne i był głównym rabinem Poznania. Wykonanie projektu powierzono bardzo kontrowersyjnemu artyście, którego działania niejednokrotnie wywoływały skandale na arenie międzynarodowej, jednak w przypadku Golema władze miasta zastrzegły, że ma on nie razić niczyich uczuć religijnych, a jedynie korespondować z pozostałymi monumentami stojącymi przy Al. Marcinkowskiego - fontanną Kronthala i pomnikiem Karola Marcinkowskiego.

Pomnik upamiętniający Polskie Państwo Podziemne odsłonięto w 2007 roku w Parku H. Wieniawskiego przy udziale ostatniego prezydenta Polski na uchodźstwie, Ryszarda Kaczorowskiego oraz prymasa, Józefa Glempa. Rzeźba autorstwa Mariusza Kulpy z Gdańska reprezentuje styl postmodernistyczny. Wykonano go z kamienia, szkła i rdzawego metalu. W głównym zamyśle mają to być ruiny domu symbolizowane przez zwalone płyty, z których ulatują orły. Kierują się ku bramie, metaforze wolności i słupom, metaforze pamięci. Na płytach umieszczono symbole Polski Walczącej i Armii Krajowej oraz napis: "Polskiemu Państwu Podziemnemu i jego sile zbrojnej Armii Krajowej - Wielkopolanie". Prócz tego na pomniku znajdują się tabliczki z nazwiskami osób, które zginęły między 1 września 1939 roku a 3 lipca 1945 roku. Pomnikowi Polskiego Państwa Podziemnego nadano również duże znaczenie edukacyjne poprzez ustawienie w pobliżu kiosku multimedialnego. Znaleźć w nim można informacje oraz dokumenty, przetłumaczone na kilka języków, na temat historii Polskiego Państwa Podziemnego oraz działań ZWZ/AK w Wielkopolsce.

Stadion Miejski w Poznaniu został otwarty w 1980 roku. Był podobny do większości stadionów z okresu PRL. Po gruntownej modernizacji we wrześniu 2010 roku nastąpiło ponowne uroczyste otwarcie. W 2012 były na nim rozgrywane mecze mistrzostw Euro 2012. Obecnie korzystają z niego dwa poznańskie kluby piłkarskie - Lech Poznań i Warta Poznań.

Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan to drugi po warszawskich Powązkach najstarszy zachowany cmentarz w Polsce. Założono go w 1808 roku jako cmentarz parafialny przy kościele św. Wojciecha na wzgórzu o tej samej nazwie. Wówczas wieczny spoczynek znajdowało tutaj wielu przeciętnych obywateli miasta, również ofiary epidemii cholery, która nawiedzała wówczas Poznań kilkakrotnie, a także działaczy niepodległościowych i powstańców. Od 1848 roku istniał tutaj również tzw. Przysionek Śmierci, czyli kostnica dla osób obawiających się pogrzebania żywcem. Zlikwidowano go jednak wkrótce ze względu na brak zainteresowania. Już w latach 80. XIX w. zaprzestano grzebania tutaj zmarłych, gdyż zabrakło nowych miejsc. Sporadycznie wykorzystywane były jeszcze tylko grobowce rodzinne. Już w okresie dwudziestolecia międzywojennego przystąpiono do renowacji niszczejących nagrobków i porządkowania zaniedbanej przestrzeni, prace przerwał jednak wybuch drugiej wojny światowej. Ponieważ w pobliżu znajdowały się umocnienia Fortu Winiary, sam Cmentarz doznał znacznych uszkodzeń, czasem chowano tutaj również żołnierzy, którzy zginęli w czasie walk. Swoje znaczenie jako Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan nekropola zyskała w 1948 roku, kiedy postanowiono o przeniesieniu tutaj pochówków osób związanych z tym regionem i istotnych dla jego historii oraz kultury. W 1959 roku przeniesiono tu szczątki zmarłych ze zlikwidowanego cmentarza parafii św. Marcina przy ul. Towarowej, a w latach 60. zadbano o drzewa, alejki i ogrodzenie parku-cmentarza. Obecnie nadal trwają prace restauracyjne, w których wyniku odkryto na nowo m.in. dwa wysokiej klasy artystycznej nagrobki - zmarłej w wieku 20 lat Anieli z Liszkowskich Dembińskiej autorstwa Władysława Marcinkowskiego, przedstawiający dziewczynę wspartą o ramiona krzyża oraz Eleonory Królikowskiej, aktorki zmarłej w 1918 r. ozdobiony modernistycznymi maskami teatralnymi. W latach powojennych złożono tutaj zwłoki Cyryla Ratajskiego, generała Stanisława Taczaka, premiera RP na uchodźstwie Stanisława Mikołajczyka, a także symboliczny nagrobek Hipolita Cegielskiego.

Fontanna Apollina stanęła w południowo-wschodniej części Starego Rynku, u wylotu ulic Wodnej i Świętosławskiej w 2002 roku. W tym miejscu od XVII do końca XIX w. znajdowała się studnia zaopatrująca mieszkańców miasta w wodę pitną. Projekt Mariana Koniecznego zakładał umieszczenie postaci greckiego boga muzyki i poezji na podeście z liści akantu, z których woda spływa do klasycyzującej cembrowiny. Wykonany z brązu posąg Apolla trzyma w dłoniach lirę, jeden z jego najbardziej charakterystycznych atrybutów.

Fontanna Kronthala u zbiegu ulic Marcinkowskiego i 23 Lutego powstała w 1909 roku w miejscu, gdzie wcześniej funkcjonowała studnia miejska ufundowana przez Edwarda Raczyńskiego. Kiedy postanowiono o jej przeniesieniu, nową fontannę zaprojektował Hugo Lederer na zlecenie i za fundusze kupca Gustawa Kronthala, stąd jej nazwa. Tworzące wodospady stopnie flankowane są przez dwie balustrady, na których spoczywają wykonane z brązu delfiny. Na nich siedzą sylwetki chłopców, co dodatkowo ozdabia fontannę. Kamienne części wodotrysku wykonano z muszlowca. Wyremontowany w 2006 roku obiekt jest uważany za jeden z ładniejszych w Poznaniu.

Fort VII Colomb powstał w latach 1876-1880 w pierwszym etapie budowy Twierdzy Poznań, w skład której wchodziło osiemnaście takich założeń. Nazwę "Colomb" otrzymał dopiero w 1902 roku. Aż do końca pierwszej wojny światowej pełnił on ważną funkcję w systemie obronnym Poznania oraz wschodniej granicy Rzeszy. W latach 20. i 30. XX w. mieściły się tutaj magazyny, ale już w październiku 1939 roku władze okupacyjne zorganizowały w tym miejscu przejściowy obóz dla ludności cywilnej, całkowicie odizolowany od miasta. W rzeczywistości stał się on jednak pierwszym na ziemiach polskich obozem zagłady. Jednorazowo przetrzymywano tutaj ponad 2 tys. więźniów w ciemnych i wilgotnych kazamatach, gdzie temperatura nie przekraczała 12 st. C. Szacuje się, że zginęło tutaj od 4,5 do 20 tys. więźniów. Po drugiej wojnie światowej budynki zostały ponownie zaadaptowane na wojskowe magazyny, jednak już w 1963 roku powstała tutaj Izba Pamięci Narodowej, otwierana kilka razy w roku. 31 sierpnia 1979 roku otwarto tutaj Muzeum Martyrologii Wielkopolan, będące oddziałem Muzeum Walk Niepodległościowych w Poznaniu. Dokumentuje ono i upowszechnia martyrologię mieszkańców Wielkopolski związaną z okresem drugiej wojny światowej, ale także sprawuje pieczę nad gmachem Fortu VII, jako przykładu XIX-wiecznej architektury obronnej.

Wielkoformatowe Makiety Poznania, które oglądać można w podziemiach klasztoru franciszkanów na Wzgórzu Przemysła, stworzył Krzysztof Przybyła w 2004 roku. Jego praca trwała sześć lat i poprzedzona została licznymi konsultacjami z historykami i archeologami, analizą źródeł pisanych i kartograficznych, m.in. ryciny Brauna-Hogenberga z 1618 roku. Całość została zatwierdzona przez takich naukowców jak prof. Zofia Kurnatowska czy prof. Hanna Kóćka-Krenz. Prezentowane są trzy wersje: Makieta Dawnego Poznania z XVII w. w skali 1:150, Makieta Grodu Pierwszych Piastów z XI w. w skali 1:60 i Makieta Starego Rynku w Poznaniu dla niewidomych w skali 1:100. Wszystkie wykonane zostały z materiałów modelarskich, papieru, modeliny i plastiku. Oddają nawet najdrobniejsze szczegóły, takie jak cegły w licach murów, rzeźbienia okien czy polichromie, a także mieszkańców miasta przy ich codziennych czynnościach. Uroku makietom dodają pokazy wykorzystujące światło i dźwięk oraz laserowe efekty specjalne. Dodatkowy komentarz lektora (w sześciu językach) pozwala lepiej zrozumieć zmiany przestrzenne zachodzące w obrębie miasta oraz jego historię.

Pomnik 15. Pułku Ułanów Poznańskich odsłonięto w 1927 roku na rogu dzisiejszych ulic Ludegardy i Paderewskiego dla upamiętnienia bohaterskich walk, jakie stoczyli oni w czasie wojny z bolszewikami. Jest on dziełem Mieczysława Lubelskiego, ucznia Xawerego Dunikowskiego oraz Adama Ballenstaedta i przedstawia konną postać ułana, który walczy ze smokiem. Przed wojną smok miał na głowie czapkę z czerwoną gwiazdą Związku Radzieckiego, która byłaby zupełnie nie na miejscu w okresie PRL-u. Rzeźbę umieszczono na ozdobnym cokole z polskim orłem. W 1939 roku obelisk został zniszczony przez wojska nazistowskie. Ponownego odsłonięcia doczekał się dopiero w 1982 roku przy udziale Kazimierza Sosnkowskiego i Władysława Andersa. Kopię stworzyli wówczas Józef Murlewski oraz Benedykt Kasznia. Obecnie jest to jedno z bardziej znanych miejsc w Poznaniu. Odbywają się tu zwykle różnego rodzaju uroczystości patriotyczne, na przykład obchody Dnia Ułana.