Upadłość jako skomplikowany proces prawny
Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z pewnym ryzykiem wynikającym z nieprzewidywalności rozwoju sytuacji gospodarczej, przyszłymi zachowaniami konsumentów czy aktywnością konkurencji. Zdarza się, że część firm działających na rynku znajduje się w ciężkiej sytuacji ekonomicznej związanej z szybkim narastaniem zobowiązań, a jednym wyjściem okazuje się możliwość ogłoszenia upadłości. Procedura ta może jednak przybierać różne formy.
Dlaczego upadłość może okazać się niezbędna?
Celem istnienia wszystkich przedsiębiorstw, niezależnie od ich formy prawnej, skali działania czy też sposobu, w jaki są zarządzanie, jest zwiększanie swojej wartości. Może ono być różnie rozumiane, zarówno jako suma posiadanych aktywów, czyli majątku – maszyn, nieruchomości, technologii i patentów – jak i udziału w danym segmencie rynku czy jako wartość akcji w przypadku spółek giełdowych. W każdym jednak przypadku – nawet jeśli chwilowe cele firmy są skoncentrowane na ekspansji terytorialnej, rozwijaniu konkretnych technologii czy budowie zespołu niezbędnego do dalszych działań, a nie przynoszeniu zysku w krótkim czy też średnim okresie musi ona zachować zdolność do obsługi swoich zobowiązań, a wartość jej majątku nie może przekroczyć istniejących zobowiązań. W sytuacji, gdy do tego dojdzie, a właściciele, akcjonariusze czy udziałowcy nie decydują się na dokapitalizowanie przedsiębiorstwa np. przez emisję nowych akcji, jedynym rozwiązaniem pozostaje rozpoczęcie postępowania upadłościowego – zauważa przedstawiciel Kancelarii Adwokackiej Piotrowscy, specjalizującej się m.in. w prawie upadłościowym.
W większości przypadków upadłość kojarzy się ze złym zarządzaniem, które najczęściej powoduje problemy z płynnością, jednak wpływ na kondycję firmy mogą mieć również czynniki leżące poza nią. W wielu sytuacjach przyczyną popadnięcia w kłopoty mogą być kwestie związane z sytuacją makroekonomiczną, nieoczekiwaną zmianą przepisów ograniczającą popyt na produkty lub usługi albo narzucającą nowe wymogi prowadzenia biznesu. Dość często stawanie przez przedsiębiorstwo na krawędzi upadłości bierze się z działania kontrahentów, którzy nie mogą albo nie chcą regulować swoich zobowiązań. Zdarza się również, że widmo upadłości pojawia się wskutek działania organów państwowych, m.in. aparatu skarbowego, który np. w wyniku zmiany interpretacji przepisów domaga się uiszczenia powstałych zaległości podatkowych.
Przyczyny, dla których firmie grozi upadłość, mają duże znaczenie, jeśli chodzi o rodzaj podejmowanych w tej sytuacji działań. Choć w powszechnym przekonaniu upadłość wiąże z likwidacją podmiotu gospodarczego i definitywnym zakończeniem jej działania, nie jest to jedyna możliwość. W określonych warunkach wartą rozważania opcją będzie restrukturyzacja firmy albo podjęcie działań zmierzających do zawarcia ugody z wierzycielami oraz uratowania przedsiębiorstwa. Upadłość likwidacyjna musi natomiast być zastosowana wówczas, gdy nie ma szans na odzyskanie zdolności do prowadzenia biznesu.
Kto i w jakich okolicznościach może złożyć wniosek o upadłość?
Kwestie związane z upadłością przedsiębiorstw reguluje ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze. Zgodnie z jego zapisami upadłość może dotyczyć zarówno kapitałowych spółek prawa handlowego, jak i spółek osobowych oraz przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Wniosek o upadłość może złożyć zarówno sam podmiot, którego ona dotyczy, jak i jego kontrahent, który nie może odzyskać swoich należności. Z formalnego punktu widzenia według Prawa upadłościowego i naprawczego do wystąpienia o ogłoszenie upadłości jest uprawniony każdy ze wspólników spółki osobowej, odpowiadający bez ograniczeń za zobowiązania spółki, a w przypadku spółek kapitałowych – osoby mające prawo do jej reprezentowania, np. członkowie zarządu. W przypadku przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą wniosek składa on sam albo jego wierzyciel. Warto wspomnieć, że wierzyciel ma obowiązek złożenia wniosku w ciągu dwóch tygodni od momentu niewypłacalności.
Przesłankami, dla których można złożyć wniosek o upadłość, jest nieuregulowanie zobowiązania przez dłużej niż trzy miesiące, pod warunkiem, że jego kwota jest większa niż 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa. Wniosek można również złożyć wówczas, gdy łączna wartość zobowiązań jest większa od majątku firmy, przy czym jest to możliwe również wtedy, gdy obsługuje ona swoje bieżące zobowiązania. Odpowiedni wniosek powinien być skierowany do sądu rejonowego właściwego dla miejsca, w którym jest prowadzona przez dłużnika działalność gospodarcza. Sprawami tego rodzaju zajmuje się wydział gospodarczy sądu.
We wniosku o upadłość powinny się znaleźć najważniejsze informacje o podmiocie, którego dotyczy, ale niezbędne będzie także podanie, jakie okoliczności spowodowały jego złożenie. Wierzyciel powinien również załączyć dowody, które potwierdzają, że wskazany podmiot, jest jego dłużnikiem. Taką rolę może odegrać zawarta umowa, wystawiona faktura czy choćby będący w posiadaniu wierzyciela weksel. Lista potrzebnych dokumentów przy składaniu wniosku o upadłość przez samą firmę jest jednak znacznie dłuższa. Znajdują się na niej m.in. bilans sporządzony co najwyżej na 30 dni przed złożeniem wniosku, rachunek przepływów pieniężnych z 12 miesięcy, wykaz aktywów, wraz z szacunkową wyceną, spis wierzycieli, jak również lista należności wobec firmy. Konieczny będzie także wykaz wystawionych tytułów egzekucyjnych i wykonawczych, informacje o obciążeniu hipotek i ustanowionych zastawach, czy prowadzonych postępowaniach zmierzających do ich ustanowienia.
Możliwe rodzaje upadłości
Składający wniosek o upadłość musi określić, czy wnosi o upadłość likwidacyjną, czy też dopuszcza zawarcie ugody z wierzycielami. W sytuacji, gdy wnioskodawcą jest sam przedsiębiorca, do wniosku o ugodę powinny być dołączone propozycje zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Warto pamiętać, że upadłość wchodzi w grę tylko wówczas, gdy istnieją szanse na zaspokojenie w jej wyniku wszystkich posiadających wierzytelności, choć nie koniecznie w pełnej wysokości. Warunkiem zgody na upadłość w wyniku postępowania ugodowego jest realna możliwość uzyskania przez wierzycieli większych korzyści niż w wyniku upadłości likwidacyjnej.
Przeprowadzenie postępowania układowego może być korzystne zarówno dla wierzycieli, jak i dłużnika. Firma, która będzie nim objęta, zyskuje czasową ochronę przed wierzycielami pozwalającą np. na dokończenie produkcji i sprzedaż wyrobów po cenie znacznie przekraczającej wartość samych posiadanych surowców. Kontynuowanie działalności daje też możliwość utrzymania zatrudnienia, a w perspektywie, po udanej restrukturyzacji dalsze efektywne działanie. Trzeba też pamiętać, że w postępowaniu likwidacyjnym nieuniknione jest zakończenie działalności firmy, a po jego rozpoczęciu bieżące zarządzanie firmą przejmuje wyznaczony przez sąd syndyk.
Warto wspomnieć, że w przypadku niewielkich przedsiębiorstw prowadzonych jako jednoosobowe działalności gospodarcze zamiast procedury wynikającej z Prawa upadłościowego można zastosować uproszczony tryb wiążący się z upadłością konsumencką. W takim przypadku postępowanie jest znacznie prostsze i szybsze. Dłużnik ma możliwość spłaty wierzytelności przez zawarcie układu z wierzycielami, jednak w uzasadnionych przypadkach może liczyć na czasowe umorzenie zobowiązań, a także ich całkowite anulowanie, o ile nie istnieje prawdopodobieństwo ich spłaty. Możliwości ograniczenia roszczeń wierzycieli zależą jednak od sytuacji dłużnika – całkowite umorzenie będzie stosowane np. wówczas, gdy jest on trwale niezdolny do pracy, np. w wyniku poważnej choroby.
