Transport kolejowy – do poprawy?

Polska jest największym beneficjentem funduszy strukturalnych i inwestycyjnych z UE. Na lata 2014–2020 przewidziano kwotę 86 mld euro. Ta suma pokrywa 54% krajowych inwestycji publicznych. Istnieje jednak niebezpieczeństwo, że Komisja Europejska może zawiesić fundusze, jeśli są one wykorzystywane nieracjonalnie. Szczególne zaniepokojenie wzbudza sytuacja w transporcie kolejowym.

Negatywna ocena transportu kolejowego

Opinia Komisji Europejskiej w sprawie polskiego transportu kolejowego jest negatywna. Główna przyczyna to zdegradowana infrastruktura. Spośród około 20 tysięcy kilometrów linii kolejowych tylko połowa prezentuje dobry stan techniczny. W rezultacie średnia prędkość pociągów towarowych wynosi zaledwie 27 kilometrów na godzinę. Poza tym kolejną wadą transportu kolejowego jest likwidacja połączeń. Wiele miast (jak obliczyła KE – sto miejscowości liczących ponad 10 tysięcy mieszkańców) nie ma połączenia kolejowego.

Przyczyną takiego stanu jest niesprawiedliwy podział funduszy z UE – na poprawę infrastruktury kolejowej zaplanowano 16 miliardów euro,  a na budowę dróg – 40 miliardów.  Wynika to z tego – w ocenie KE – że zarządca dróg (GDDKiA) jest agencją państwową, która ma ułatwiony dostęp do Krajowego Funduszu Drogowego, zaś zarządca kolei (PKP PLK) jest spółką prawa handlowego. To powoduje nierówne traktowanie transportu kolejowego, w porównaniu z transportem drogowym, m.in. wysokie opłaty za dostęp do infrastruktury. Wpływa to na zmniejszenie konkurencyjności transportu kolejowego, zmniejszenie przewozów pasażerskich oraz niepełne wykorzystanie sieci kolejowej.

Inne wady funkcjonowania transportu kolejowego to:

• wolna realizacja inwestycji, niedotrzymywanie terminów,
• niedoskonałości w planowaniu i opracowywaniu przetargów,
• kierowanie się tylko kryterium ceny w wyborze realizatora inwestycji,
• niewystarczający nadzór nad realizacją inwestycji, nieegzekwowanie umów.

Winą za taki stan rzeczy Komisja Europejska obarcza organ zarządzający infrastrukturą kolejową, zarzucając mu braki w zarządzaniu administracyjnym i organizacyjnym. 

Zalety transportu kolejowego

Zmniejszenie udziału transportu kolejowego w przewozach obserwuje się we wszystkich państwach europejskich, jednak kraje zachodnie minimalizują ten spadek poprzez modernizację  infrastruktury kolejowej. W przewozach pasażerskich jest to wprowadzenie superszybkich pociągów (w Polsce również). W transporcie towarów stawia się na przewóz kombinowany – łączenie transportu drogowego z kolejowym.

Transport kolejowy umożliwia:

• ograniczenie przeciążenia dróg,
• zmniejszenie liczby wypadków drogowych,
• ograniczenie negatywnych skutków dla środowiska naturalnego, czyli zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, zanieczyszczeń i hałasu powodowanych przez transport samochodowy.

Za koniecznością rozwoju transportu kolejowego przemawiają więc społeczne koszty transportu samochodowego: neutralizacja negatywnego wpływu na środowisko oraz stan zdrowia ludności. Rozumieją to wszystkie kraje europejskie, w tym Polska. Racjonalnie wykorzystując środki finansowe pochodzące z UE, można uzyskać wzrost zarówno przewozu pasażerów, jak i transportu towarów drogą kolejową.

Polska podjęła starania, by dostosować się do zaleceń KE, jednakże nadal istnieje ryzyko ich niezrealizowania. W połowie przyszłego roku (2017)  przekonamy się, jak fundusze zostały wydatkowane. Wtedy KE zostaną dostarczone sprawozdania z realizacji inwestycji, w tym dotyczących transportu drogowego.