Sposób na długie wieczory: jak zrobić drzewo genealogiczne?

Poznanie historii rodziny i poszukiwanie swoich korzeni jest z pewnością żmudnym i długotrwałym, ale jednocześnie pasjonującym zajęciem. Pozwala sięgnąć w głąb dziejów i ustalić losy czy profesje przodków, nieraz rozwiązać jakąś rodzinną tajemnicę, ustalić posiadany niegdyś majątek czy prześledzić migracje naszych antenatów. A już po wszystkim można rozrysować wszelkie rodzinne koligacje i stworzyć ozdobne drzewo genealogiczne. Tylko jak je zrobić? O tym, dowiesz się z poniższego artykułu. 

Jak zbierać dane do drzewa genealogicznego?

Przed przystąpieniem do tworzenia rodowego drzewa, należy ustalić cel poszukiwań: możemy zbierać tylko nazwiska, daty urodzenia i najważniejsze wydarzenia z życia albo skupić się wyłącznie na linii męskiej, a pominąć krewnych po kądzieli. Ogólnie jednak, by wystartować, trzeba będzie zebrać wszelkie podstawowe informacje od bliższych i dalszych członków rodziny, przede wszystkim zaś rodziców, dziadków i – jeśli to oczywiście możliwe – pradziadków. Jeśli potrzebujemy w tym zakresie pomocy, to powinniśmy skorzystać z usług genealogicznych.

Naszym głównym celem jest na tym etapie poszukiwanie nazwisk (w tym nazwisk panieńskich), dat urodzin i zgonów, dat ślubów, chrztów itp. Pozwoli to nam wstępnie ustalić losy najbliższych oraz poznać ich krewnych wraz z potomstwem. Jeżeli chcemy tworzyć drzewo genealogiczne, to w tym momencie powinniśmy już zacząć katalogować i strukturalizować zebrane dane. Jeśli nie mamy możliwości wejścia w posiadanie zdjęć czy dokumentów, to warto jest je fotografować.

Genealogia rodu. Gdzie poszukiwać informacji?

Podstawą działania każdego poszukującego swoich przodków jest również kwerenda. Oznacza to badanie dokumentacji archiwalnej, tak bezpośrednio, jak i online (wiele jednostek sukcesywnie digitalizuje swoje katalogi). Do wyszukania będą dokumenty urzędowe (ewidencja ludności) znajdujące się w archiwach państwowych, a także księgi metrykalne (chrzciny, komunie, bierzmowania, śluby, pogrzeby) znajdujące się w kancelariach parafialnych. 

Przy odrobinie szczęścia i sporej dozie umiejętności archiwistycznych uda nam się ustalić na ich podstawie przodków aż do XVI w. (wcześniej ksiąg parafialnych nie prowadzono). Ze względu na historię Polski (rozbiory), do poszukiwań i odczytywania dokumentów może się okazać niezbędna znajomość języka niemieckiego i rosyjskiego. Warto również poznać sposoby prowadzenia dokumentacji i ogólnie ewidencjonowania ludności w poszczególnych zaborach, pozwoli to nam na dokładniejsze prowadzenie poszukiwań i poszerzy zakres zdobywanych informacji o takie dane, jak wyznanie i jego zmiana, służba wojskowa, odnotowanie w rejestrach karnych, uznanie i adopcję dzieci etc. 

Nie trzeba jednak prowadzić kwerendy samodzielnie: można wynająć firmę zajmującą się profesjonalnymi badaniami genealogicznymi. Ale poszukiwania przodków pomogą nam również przeprowadzić detektyw lub pracownik wywiadowni gospodarczej. Takie firmy prowadzą często kwerendy jako jedną z form działalności dodatkowej. Trzeba im jednak będzie udzielić pełnomocnictwa na dostęp do archiwaliów. 

Kolejnym dobrym źródłem (zwłaszcza dla określenia lokalizacji geograficznych) będą portale genealogiczne rożnego typu, zarówno polskie, jak i zagraniczne. Zawierają one informacje zebrane, wprowadzone i skatalogowane przez wolontariuszy, co nierzadko pomaga zaoszczędzić podróży do odległych miejscowości, a szczególnie dobrze sprawdza się przy poszukiwaniu śladów bytności rodziny zagranicą.

Drzewo genealogiczne: wzór

Sama sieć powiązań pomiędzy członkami rodziny może być przedstawiona w różnoraki sposób. Najmniej skomplikowane wyobrażenie prezentuje drzewo genealogiczne proste, gdzie pień reprezentuje osobę tworzącą drzewo, zaś konary i gałęzie uosabiają coraz dalsze pokolenia. Przodkom zazwyczaj towarzyszą małżonkowie, ale nie pokazuje się już ich koneksji rodzinnych. Pomija się też często rodzeństwo danego przodka, chodzi wszak o wywiedzenie pochodzenia w prostej linii jak najdalej wstecz.

Możemy również stworzyć odwrócone drzewo genealogiczne. Wówczas na górze umieścimy osobę o najwcześniejszym odnalezionym rekordzie (wraz z małżonkiem) i to od niej będziemy wywodzić kolejne pokolenia, aż do nas samych. Ten wzór drzewa genealogicznego jest już bardziej rozbudowany, umieścimy tu bezpośredniego przodka ze współmałżonkiem i jego rodzeństwo (z małżonkami, jeśli nie było zbyt wiele rodzeństwa). Co trzeba wiedzieć, to fakt, że drzewa genealogiczne wykorzystuje się tylko do pochodzenia w linii prostej, nie da się dzięki nim stworzyć obrazu całego rodu. Do tego celu należy zbudować tablicę ascendentów.

Budowanie drzewa genealogicznego

Katalogowanie i strukturalizację zebranych samodzielnie informacji można oczywiście prowadzić ręcznie, lepiej jest jednak użyć do tego celu programów komputerowych. Może to być arkusz kalkulacyjny z odpowiednim szablonem, może również być jeden z programów dostępnych na portalach genealogicznych lub online. Znajdziemy i wersje płatne, i tzw. freeware. Część z nich zapisuje dane w internecie, część również offline. Nie wszystkie dysponują ustawieniami pozwalającymi na wprowadzanie polskich znaków diakrytycznych, w większości za to można wprowadzać i edytować zdjęcia czy tworzyć tablice genealogiczne. Część oprogramowania daje możliwość śledzenia nawet zawiłych stopni pokrewieństwa i powinowactwa, eksport wyników do pliku o określonym rozszerzeniu czy bardzo łatwe założenie własnej strony www na serwerze twórcy oprogramowania.

Coraz więcej osób jest dziś zainteresowanych odnalezieniem swoich korzeni i poszukiwaniem przodków, nic dziwnego więc, że i portale, i usługi genealogiczne cieszą się rosnącą popularnością. Warto jest dowiedzieć się o swoim pochodzeniu nieco więcej, tylko trzeba uważać: to wyjątkowo wciągające zajęcie i można spędzić przy nim długie wieczory!