Łożyska – cechy istotne w doborze do zastosowania
Łożyska znajdują zastosowanie w dziesiątkach rozmaitej konstrukcji maszynach, urządzeniach, pojazdach i przedmiotach codziennego użytku. Rozmaitość łożysk sprawia, że wybranie tego najodpowiedniejszego wymaga wiedzy i umiejętności oceny różnych parametrów pod kątem ich przydatności.
Wielkość i budowa łożyska a obciążenie
Jednym z podstawowych aspektów, w jakich należy rozpatrywać łożyska pod kątem ich przydatności w konkretnej konstrukcji, jest ich budowa oraz wielkość znoszonych przez nie obciążeń. Każdy z modeli oferowanych przez producentów posiada starannie wyznaczone parametry, dzięki którym bez problemu można dopasować je do konkretnych potrzeb. W efekcie można mówić o wytrzymałości łożyska poddawanego różnym siłom, która jest uzależniona przede wszystkim od wielkości kulek lub też kształtów elementów toczonych. Łożyska kulkowe mają znacznie mniejszą wytrzymałość niż te wyposażone w baryłki lub wałki. Mówiąc o wielkości warto też wspomnieć o średnicy wewnętrznej i dostępnej przestrzeni montażowej, która w znacznym stopniu ogranicza średnicę wału, na którym łożysko może być umieszczone. Typ łożyska trzeba także dopasować rozpatrując kierunek obciążenia promieniowego, osiowego lub złożonego.
Niewspółosiowość wału i prędkość obrotowa
Rozpatrując te dwie cechy pod kątem dopasowania odpowiednich łożysk, można powiedzieć, że są one sobie przeciwne, bowiem pierwsza z nich wiąże się z możliwością uginania wału i odchylania łożyska, a takie działanie wpływa na możliwą do osiągnięcia prędkość obrotową. Oba parametry są odwrotnie proporcjonalne do siebie, co oznacza, że im większe siły działają na wał i im większe jest odchylenie łożyska, tym wolniej będzie się ono obracać. Z kolei brak współosiowości jest częstym przypadkiem w urządzeniach, w których łożyska są oddalone od siebie. W tym przypadku stosuje się modele kulkowe wahliwe, samonastawne, toroidalne, w drugim – często wybierane są łożyska kulkowe z tzw. luzem promieniowym, dzięki czemu do minimum zostaje zmniejszone tarcie ograniczające prędkość obrotową. Na tę ostatnią wpływają też często temperatury powstające w wyniku tarcia, dlatego zamiast metali stosuje się zamiennie inne materiały, np. odporną na nagrzewanie ceramikę.
Inne cechy
Poza wspomnianymi wcześniej cechami w doborze odpowiedniego łożyska bierze się pod uwagę także wiele innych aspektów. Przykładowo, jeśli łożysko jest elementem bardzo precyzyjnej maszyny, wymagana jest jego wysoka dokładność, która cechuje modele kulkowe skośne oraz walcowe jedno- i dwurzędowe. Jeśli urządzenie pracuje w szpitalu i ma być bezgłośne, warto sięgnąć po łożyska kulkowe. Firma Prema S.A. oferuje również modele walcowe i stożkowe przeznaczone do montażu bezpośrednio na wale, albo za pomocą tulei rozprężnej. W konkretnych zastosowaniach bierze się również pod uwagę sztywność montowanych łożysk, przemieszczenie osiowe, łatwość montażu i demontażu czy możliwość smarowania i uszczelniania. Producenci łożysk oferujący dziesiątki modeli takich detali zazwyczaj opatrują je specjalnymi tabelami ułatwiającymi właściwy wybór.
