Co to jest zaćma i jak ją leczyć?

Zaćma, inaczej nazywana kataraktą, polega na częściowym lub całkowitym zmętnieniu soczewki oka. Prowadzi to do zaburzenia widzenia, a w ostateczności nawet do całkowitej utraty wzroku. Zaćma jest chorobą bezbolesną, której nie da się leczyć farmakologicznie. Jedynym rozwiązaniem jest zabieg operacyjny, podczas którego usuwa się zmętniałą soczewkę, a na jej miejsce wszczepia się soczewkę sztuczną.

Soczewka jest bardzo ważnym elementem układu wzrokowego. Dzięki niej uzyskujemy przejrzyste, wyraźne widzenie zarówno z bliska, jak i z daleka. Soczewka składa się między innymi z krystaliny, specjalnego rodzaju białka, które przepuszcza światło. Jednak wraz z wiekiem człowieka krystalina zaczyna tracić swoje właściwości. O zaćmie mówimy wtedy, kiedy większość białka przestaje być zdolna do przepuszczania promieni świetlnych.

Przez zmiany zachodzące w strukturze soczewki wiele osób uważa, że na zaćmę chorują tylko osoby starsze. Nie jest to prawdą. Istnieje kilka innych rodzajów tego schorzenia, w tym zaćma wrodzona, która dotyka bardzo małe dzieci. Wyróżnia się również zaćmę wtórną, polekową, metaboliczną oraz pourazową.   

Przyczyny i objawy zaćmy

Według Światowej Organizacji Zdrowia na zaćmę cierpi aż 20 milionów ludzi na całym świecie. Choć nie dotyczy ona wyłącznie starszych osób, to jednak zaawansowany wiek – między 60 a 70 rokiem życia – jest jedną z najczęstszych przyczyn występowania tej choroby. Wśród innych ważnych powodów wymienia się:

• Niektóre choroby przewlekłe, np. cukrzyca czy galaktozemia,
• Inne choroby oczu, w tym jaskra, retinopatia barwinkowa, nowotwory wewnątrzgałkowe, stożek rogówki,
• Wybrane leki, w szczególności sterydy,
• Urazy i stany zapalne oka,
• Kontakt oczu z silnymi substancjami chemicznymi,
• W przypadku zaćmy wrodzonej choroby matki przebyte w czasie ciąży (przede wszystkim różyczka i żółtaczka), uwarunkowania genetyczne, a także niektóre medykamenty lub używki przyjmowane przez kobietę ciężarną.

Jednym z najbardziej znanych objawów zaćmy jest szarobiały, mleczny kolor źrenicy. Jednak nie wszystkie symptomy są widoczne gołym okiem. Chorujący pacjenci bardzo często skarżą się na niewyraźne, zamglone widzenie, dwojenie obrazu, zmniejszenie kontrastu, ciągłe uczucie zmęczenia wzroku, trudności z rozpoznawaniem kolorów, problemy w ocenie odległości oraz pogorszenie widzenia przy słabym świetle. W zaćmie wrodzonej można zauważyć, że dziecko nagminnie uciska lub przeciera oczy.

Leczenie zaćmy

Obecnie jedynym sposobem leczenia zaćmy jest jej operacyjne usunięcie. Jedna z najbezpieczniejszych i praktycznie bezbolesnych metod to fakoemulsyfikacja. Wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym – można stosować ją niezależnie od stopnia zaawansowania choroby.

Lekarz okulista dokonuje niewielkiego nacięcia w gałce ocznej na granicy rogówki, poprzez które wprowadza specjalną sondę. Emituje ona wibracje ultradźwiękowe, które szybko rozbijają i usuwają zmętniałą soczewkę. Następnie w jej miejsce zostaje wszczepiona sztuczna soczewka zwijalna IOL (Intra Ocular Lens).

Jednym z miejsc w Polsce, w których wykonuje się zabieg fakoemulsyfikacji jest Centrum Okulistyki Optomed w Siedlcach. Poprosiliśmy specjalistę z tej kliniki o wypowiedź:

Cały zabieg trwa około 20 minut, a już w ciągu godziny od jego zakończenia pacjent może wrócić do domu. Drugiego dnia konieczna jest wizyta kontrolna, podczas której zdejmuje się założony opatrunek. Co ważne, fakoemulsyfikacja nie wymaga założenia szwów. Jest to możliwie dzięki mikro-nacięciu, a także przez fakt, że rana zamyka się samoistnie pod wpływem ciśnienia wewnątrzgałkowego operowanego oka. Dodatkowo w Optomed stosujemy najnowocześniejsze soczewki zwijalne, wykonane z materiałów obojętnych biologicznie. Niosą one ze sobą świetne rezultaty oraz niskie ryzyko powikłań pooperacyjnych. Proponujemy również soczewki wieloogniskowe, których nie oferuje NFZ. Takie soczewki korygują jednocześnie istniejące wady wzroku, tym samym niwelując potrzebę noszenia okularów po operacji.

Wieloogniskowe sztuczne soczewki zwijalne dają pacjentom bardzo duży komfort. Wielu z nich zupełnie uniezależniają od okularów i soczewek kontaktowych, gdyż wieloogniskowość zapewnia wyraźne widzenie we wszystkich odległościach – dali, bliży i odległości pośredniej. Ich część haptyczna gwarantuje stabilność. Dzięki wysokiemu współczynnikowi załamania światła, profil IOL jest niezwykle cienki, co jeszcze bardziej podnosi wygodę noszenia. Dodatkowo soczewki te zostały wyposażone w specjalne filtry, które chronią gałkę oczną przed szkodliwym światłem niebieskim i promieniowaniem UV. Sferyczna budowa zapewnia doskonały obraz na całej powierzchni. Do wyboru są również toryczne soczewki wewnątrzgałkowe korygujące astygmatyzm.

Leczenie zaćmy wtórnej

Z kolei zaćmę wtórną leczy się za pomocą laserowej yag-kapsulotomii. Metoda ta polega na nacięciu laserem tylnej torebki soczewki, która uległa zmętnieniu po wcześniejszej operacji usunięcia zaćmy. Zabieg jest bezbolesny, krótki i nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Wykonywany jest na siedząco, w ciągu 5-10 minut. W czasie jego trwania pacjent nie powinien wykonywać gwałtownych ruchów. Kapsulotomia neodymowo-yagowa już po kilku aplikacjach może przywrócić wyjściową ostrość wzroku.

Procedury łączone

Jaskra i zaćma mogą rozwijać się w jednym oku niezależnie od siebie. Istnieją również przypadki, gdzie zaawansowana zaćma może spowodować powstawanie jaskry. Obie te choroby są groźne, często nazywane złodziejami wzroku. Na szczęście dzisiejsza medycyna pozwala na przeprowadzenie zabiegu fakotrabeculectomii, usuwającego dwa schorzenia jednocześnie. Fakotrabeculectomia polega na:

• usunięciu zmętniałej soczewki,
• wszczepieniu zwijalnej soczewki wewnątrzgałkowej,
• wytworzeniu dodatkowego ujścia odpływu nadmiaru cieczy z wnętrza oka pod spojówkę. Powstała przetoka obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe, którego wzrost w jaskrze jest niebezpieczny i pogłębia chorobę. Jednocześnie pozwala to ograniczyć lub całkowicie uniknąć stosowania kropel przeciwjaskrowych.

Zalecenia pozabiegowe

Po zabiegu usunięcia zaćmy niewskazane jest nadmierne zwilżanie i pocieranie oczu. W pierwszej dobie od operacji pacjent nie powinien prowadzić auta, a w czasie minimalnie dwóch tygodni powinien unikać dźwigania i innych czynności wymagających dużego wysiłku. Tydzień od operacji należy spędzić w domu na odpoczynku. Po tym czasie, jeśli brak będzie przeciwwskazań, można wrócić do pracy.