Na czym polega psychoterapia narracyjna?

Psychoterapia narracyjna skupia się na wewnętrznej narracji pacjenta - czyli sposobie, w jaki opisuje on siebie i swoje życie. Klient postrzegany jest jako jednostka, która posiada możliwości, siły i mocne strony, które umożliwiają mu poradzenie sobie z trudnościami. Za twórców tego podejścia uważa się Michaela White'a i Davida Epstone'a, którzy jako pierwsi zauważyli związek między tym, jak opisujemy siebie i swoje życie, a tym, jak go doświadczamy i je rozumiemy. 

Czym jest terapia narracyjna?

Terapia narracyjna koncentruje się na znaczeniu, jaki posiada język i kultura w procesie interpretowania wydarzeń i nadawaniu przez ludzi sensu swoim doświadczeniom. Skupia się ona na wewnętrznej narracji pacjenta – czyli sposobie, w jaki opisuje on siebie i swoje życie. Za jej twórców uchodzą Michael White i David Epstone, którzy jako pierwsi zauważyli związek pomiędzy tym, jak osoba opisuje siebie i swoje życie, a tym, jak go doświadcza i je rozumie.

W podejściu narracyjnym podkreśla się, że problemem nie jest osoba. Kłopot, z którym pacjent zgłasza się do terapeuty, wyraża się poprzez opisy i znaczenia, jakie zostały mu nadane – nie jest on rozumiany w kategoriach rzeczywistości. Na ogół problemy wynikają z negatywnych przekonań, jakie pacjent ma na swój temat. Sprawiają one, że osoba postrzega siebie poprzez deficyty i ułomności, mając trudność w dostrzeżeniu swoich pozytywnych cech.

W terapii narracyjnej zwraca się również uwagę, że problemy powstają w kontekście kulturowym i systemowym, a więc zależą one także on miejsca i czasu. Podczas terapii pacjent pracuje ze specjalistą nad tym, jaki znaczenie nadaje on swoim doświadczeniom i jakie ma on przekonania na temat tego, co mu się przytrafiło i na temat tego, jakim jest on człowiekiem.

Jaki jest cel psychoterapii narracyjnej?

Celem spotkań ze specjalistą w ramach terapii narracyjnej jest stworzenie nowych, alternatywnych historii, które pozwolą pacjentowi zauważyć jego umiejętności i pozytywne cechy. Terapeuta za główny cel przyjmuje zaoferowanie osobie przestrzeni do zdefiniowania własnego życia zgodnie z trybem adaptacyjnej narracji. Podczas terapii pracuje również nad tym, by do narracji pacjenta włączyć nowe elementy i umożliwić mu dzielenie się nowymi znaczeniami z otoczeniem.

Przebieg terapii narracyjnej

Podczas terapii specjalista nie stawia diagnozy i nie szuka obiektywnej prawdy na temat pacjenta. Zamiast tego rozmawia i uzgadnia z nim to, co jest dla niego dobre i co może mu służyć. Wspólnie eksplorują problem, szukają rozwiązań i rozwijają obszary życia, które leżą poza problematyczną historią. W przypadku terapii narracyjnej to klient jest ekspertem w sprawach swojego życia. Rolą terapeuty jest z kolei zadawanie pytań pomagających zrozumieć świat klienta.

W trakcie spotkań uznaje się umiejętności, kompetencje, przekonania i zdolności pacjenta, dzięki którym może on nie tylko ograniczyć wpływ problemów na swoje życie, ale również rozwijać swoje preferowane sposoby życia. Przykładowo, zamiast umiejscawiania problemu wewnątrz człowieka i określania go jako alkoholika, wyodrębnia się go jako coś zewnętrznego, na co pacjent ma wpływ. Terapeuta rozmawia z pacjentem o nadmiernym piciu alkoholu, skutkach tego zachowania, a nie o nim jako osobie uzależnionej.

W terapii narracyjnej klient postrzegany jest jako jednostka, która posiada możliwości, siły i mocne strony, które umożliwiają mu poradzenie sobie z trudnościami. Dzięki przyjrzeniu się, w jaki sposób interpretuje on rzeczywistość i jakie znaczenia nadaje swoim doświadczeniom, jest on w stanie zmienić swoją sytuację życiową poprzez rekonstrukcję kluczowej opowieści dotyczącej jego życia. W celu dokonania takiej zmiany klient podczas terapii szuka takich momentów, w których udało mu się pokonać problem. Dekonstrukcji narracji dokonuje się również poprzez takie techniki, jak eksternalizacja (oddzielanie objawów od osoby) czy personifikacja (praca poprzez metafory). Dzięki procesowi terapeutycznemu udaje się stworzyć alternatywne historie dotyczące życia pacjenta i pomóc mu odzyskać ukryte zasoby i mocne strony.

Psychoterapia narracyjna – ćwiczenia

Podczas terapii pracuje się nad tzw. dialogiem wewnętrznym (głosem, który przemawia w myślach pacjenta i tłumaczy rzeczywistość). Jak nad nim pracować?

• Poznanie swojego wewnętrznego dialogu – pacjent ma za zadanie zwrócenie uwagi na formę i treść swojego wewnętrznego dialogu. Warto, by zauważył, czy jest on destruktywny czy konstruktywny, spokojny czy niespokojny, negatywny czy pozytywny.
• Formułowanie pytań – pacjent analizuje sytuację, która powstaje, zmieniając pytania, które sobie zadaje. Na przykład zamiast pytania „dlaczego to mi się przydarzyło?”, zadaje pytanie „czego mogę nauczyć się z tej sytuacji?”.
• Zmiana punktu skupienia – pacjent ma za zadanie zmianę sposobu, w jakim rozmawia z samym sobą. Może mu w tym pomóc próba mówienia do siebie tak, jak kochająca matka mówi do swojego dziecka. Do wewnętrznego dialogu włącza więc ciepłe i przyjazne słowa.