Wzorcowanie przyrządów pomiarowych. Na czym to polega?
Właściwości metrologiczne przyrządów pomiarowych ulegają pogorszenia w trakcie ich eksploatacji. Pomiary realizowane przez przyrządy, których właściwości metrologiczne nie są potwierdzane poprzez kolejne wzorcowania, mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. Wzorcowanie przyrządów pomiarowych to inaczej ich kalibracja. W dużym uproszczeniu możemy powiedzieć, że proces ten polega na sprawdzeniu, czy przyrząd wzorcowany dokonuje pomiarów równie dokładnie, jak wzorzec z którym w procesie wzorcowania jest porównywany. Jest to jednak temat szerszy, który postaramy się omówić w naszym artykule.
Czym jest wzorcowanie i jaki ma cel?
Jak wyjaśnia nam przedstawiciel firmy LAB-EL z Reguł pod Warszawą, dokładna definicja wzorcowania przedstawiona w obowiązującym Międzynarodowym Słowniku Metrologii (VIM) PKN-ISO/IEC Guide 99:2010 brzmi następująco: „wzorcowanie (kalibracja) to działanie, które w określonych warunkach, w pierwszym kroku ustala zależność pomiędzy odwzorowanymi przez wzorzec pomiarowy wartościami wielkości wraz z ich niepewnościami pomiaru, a odpowiadającymi im wskazaniami wraz z ich niepewnościami, a w drugim kroku wykorzystuje tę informację do ustalenia zależności pozwalającej uzyskać wynik pomiaru na podstawie wskazania”.
Celem wzorcowania jest określenie właściwości metrologicznych danego przyrządu pomiarowego. W Polsce wymagania metrologiczne formułowane są przez Główny Urząd Miar, który istnieje już od 100 lat. Dowodem, który poświadcza właściwości metrologiczne przyrządu pomiarowego, jest świadectwo wzorcowania wydawane przez akredytowane Laboratorium, którego kompetencje metrologiczne i organizacyjne potwierdzane są certyfikatem wydawanym przez Polskie Centrum Akredytacji (PCA).
Dlaczego wykonujemy wzorcowanie i czy musimy je powtarzać?
Udokumentowanie właściwości metrologicznych przyrządów pomiarowych jest często wymagane przez systemy zarządzania jakością. Takim systemem jest między innymi DPP, Dobra Praktyka Produkcyjna, oznaczana też jako GMP od angielskiego Good Manufacturing Practice. Jest to zestaw standardów, które są stosowane w organizacji procesów produkcyjnych, przede wszystkim w branży farmaceutycznej i spożywczej. Wzorcowanie potwierdza, że pomiary wykonywane przez dane przyrządy są wiarygodne. Warto dodać, że choć nie istnieją obecnie żadne przepisy, które ustalają ważność świadectw wzorcowania, terminy powtórnych wzorcowań powinny być ustalane z klientem i na jego życzenie mogą być umieszczane na świadectwach wzorcowania. Im większe znaczenie ma dokładność, a raczej wiarygodność pomiarów, im częściej przyrząd pomiarowy jest używany, tym częściej należy dokonywać kolejnych wzorcowań. Częstotliwość wzorcowań zależy także od warunków panujących w środowisku pracy przyrządów, czyli na przykład występowania zanieczyszczeń, z którymi przyrząd, a właściwie jego czujnik pomiarowy ma bezpośrednią styczność podczas wykonywania pomiarów. W ekstremalnych warunkach pracy sprawdzenie, i konserwacja i wzorcowanie przyrządu zalecana jest co 6 miesięcy, a w łagodnych warunkach pracy z zasady zachowują poprawność wskazań przez około 24 miesiące. Na koniec warto dodać, że sprawdzenie wskazań, ponowna kalibracja i konserwacja nie są objęte gwarancją producenta przyrządu. Są wykonywane na zlecenie właściciela przyrządu – odpłatnie.
