Praca. Nietypowe formy zatrudnienia wg GUS

Umowa o pracę wydaje się być przeżytkiem. Dzisiaj pracodawcy i pracownicy mają do dyspozycji dużo większą gamę możliwości zatrudnienia. Umowy cywilno-prawne, samo zatrudnienie, to przykłady niektórych z nich. GUS przygotował zestawienie charakteryzujące nowe formy pracy w Polsce. Przeczytaj i napisz, co myślisz! 

Badania GUS

Praca w ramach nietypowych form zatrudnienia jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym. Statystyka publiczna dokonała już pierwszych oszacowań jego wielkości. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom odbiorców danych Główny Urząd Statystyczny, przeprowadzając w IV kwartale 2014 roku kolejną edycję badania modułowego poświęconego pracy nierejestrowanej przy Badaniu Aktywności Ekonomicznej Ludności, podjął próbę uzyskania szerszego zakresu informacji na temat nietypowych form zatrudnienia i wprowadził dodatkowe pytania odnoszące się do tego zagadnienia. W niniejszej notatce prezentujemy Państwu informację na temat tego badania oraz wyniki uzyskane na jego podstawie.

Ogólne wyniki 

• w okresie objętym badaniem wykonywanie jakiejkolwiek pracy w ramach nietypowych form zatrudnienia zadeklarowało 1087 tys. osób, co stanowiło 6,9% ogółu wszystkich pracujących 
• większość osób deklarujących pracę w ramach takich form stanowili mężczyźni – 55,4% (wobec 44,6% kobiet)
• biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania znacznie przeważali pracujący mieszkańcy miast (79,4% wobec 20,6% dla mieszkańców wsi)
• z całej zbiorowości pracujących wykonujących jakąkolwiek pracę w ramach nietypowych form zatrudnienia 700 tys. osób (4,4% ogółu pracujących) wykonywało taką pracę jako swoją pracę główną
• również wśród tej populacji większość stanowili mężczyźni (53,1%) oraz pracujący mieszkańcy miast (78,7%)
• najpopularniejszą formą jest praca wykonywana w oparciu o umowę-zlecenie – aż 65,7% ogółu pracujących w ramach umów niebędących umową o pracę zadeklarowało wykonywanie pracy na podstawie takiej umowy
• pracujący w ramach umowy o świadczenie usług jako samozatrudnieni, druga pod względem częstości podejmowania pracy forma nietypowego zatrudnienia, stanowili 16,1% wszystkich pracujących na innych umowach niż umowa o pracę. Ich udział wśród ogółu pracujących wyniósł 0,7%
• przeważająca część osób pracujących w pracy głównej na umowach cywilnoprawnych (80,2%) pracowała w takiej formie nie z własnego wyboru. Odsetek ten był najwyższy wśród osób pracujących na umowę-zlecenie (84,3%). Wśród osób pracujących w oparciu o pozostałe umowy cywilnoprawne odsetek ten był znacząco niższy, ale i tak wysoki (65,4%). Biorąc pod uwagę samozatrudnionych w przypadku 51,3% osób z tej grupy to pracodawca uzależnił powierzenie pracy od założenia przez nich działalności gospodarczej, natomiast pozostałe 48,7% osób podjęło decyzję o takiej formie wykonywania pracy samodzielnie.

Kobiety czy mężczyźni? 

• Spośród wszystkich pracujących to kobiety nieco częściej były zatrudnione na umowach innych niż oparte o przepisy Kodeksu pracy. 
• Odsetek wykonujących pracę główną w oparciu o nietypowe formy zatrudnienia wśród pracujących kobiet stanowił 4,6%, podczas gdy wśród pracujących mężczyzn 4,3%. Natomiast, w samej populacji osób wykonujących pracę główną w oparciu o nietypowe formy zatrudnienia (podobnie jak w całej populacji pracujących) przeważali mężczyźni. 
• Biorąc pod uwagę rodzaj umowy zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet pracujących w pracy głównej w oparciu o nietypowe formy zatrudnienia najwyższy był odsetek pracujących na umowy-zlecenia. Wskaźnik ten był istotnie wyższy wśród kobiet niż wśród mężczyzn i stanowił 75,9% (wśród mężczyzn kształtował się on na poziomie 56,7%). Udział kobiet pracujących w takiej formie w ogólnej liczbie pracujących kobiet wynosił 3,5%. Wśród mężczyzn analogiczny odsetek stanowił 2,4%. 
• Podobnie jak w przypadku ogółu pracujących w oparciu o inne umowy niż umowa o pracę, drugą formą pod względem częstości podejmowania zatrudnienia, zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet, było samozatrudnienie. Odsetek pracujących w tej formie był wyższy wśród mężczyzn niż kobiet (jego wartości wynosiły odpowiednio 18,8% oraz 13,4%). Udział mężczyzn pracujących w takiej formie w odniesieniu do ogółu pracujących mężczyzn wynosił 0,8%. Wśród kobiet analogiczny odsetek kształtował się na poziomie 0,6%. 
• Mężczyźni wykonujący pracę w ramach nietypowych form zatrudnienia częściej niż kobiety pracowali na podstawie umowy o dzieło (14,2% wobec 4,9%), a także pozostałych umów cywilnoprawnych (10,2% wobec 5,8%). Wśród mężczyzn pracujących w pracy głównej w ramach umów cywilnoprawnych odsetek tych, którzy wskazywali, że jest to ich jedyna praca wykonywana w tym czasie wyniósł 90,8%, natomiast w analogicznej zbiorowości kobiet był nieco wyższy i wyniósł 93,3%. 
• W populacji kobiet pracujących na umowach cywilnoprawnych odsetek pracujących nie z własnego wyboru był nieznacznie wyższy (81,4%) niż w grupie mężczyzn (79,1%). Jednak biorąc pod uwagę same umowy-zlecenia, odsetek mężczyzn pracujących w tej formie nie z własnego wyboru był nieco wyższy (86,3%) niż wśród kobiet (82,8%). Samozatrudnione kobiety częściej (58,1%) niż samozatrudnieni mężczyźni (47,1%) podejmowały taką formę pracy w wyniku presji pracodawcy (nie była to bezpośrednio ich decyzja). 

Młodsi czy starsi? 

• Biorąc pod uwagę grupy wieku najczęściej nietypowe formy zatrudnienia występowały wśród osób pracujących w wieku 15-24 lata. Odsetek tego typu zatrudnienia w pracy głównej wśród wszystkich osób pracujących w tym wieku wyniósł 13,1% (dla całej populacji pracujących było to 4,4%). Drugą grupą pracujących z najwyższym odsetkiem zatrudnienia w oparciu o nietypowe formy zatrudnienia (7,0% pracujących w tej grupie wieku) były osoby w wieku 60 lat i więcej. 
• Obserwacja ta w obu przypadkach dotyczy jednak przede wszystkim umów-zlecenia oraz umów o dzieło. Pracujący w ramach umowy-zlecenia stanowili w obrębie najmłodszej grupy osób 10,9%, a w grupie najstarszej – 5,0% (podczas gdy dla całej populacji pracujących udział ten wyniósł 2,9%), z kolei pracujący w oparciu o umowy o dzieło odpowiednio – 1,8% oraz 0,7% (dla całej populacji pracujących – 0,4%). Najniższy odsetek pracujących w pracy głównej w nietypowych formach zatrudnienia, tj. 2,8%, występował wśród osób pracujących w wieku 45-59 lat. 
• Pracę w ramach umów cywilnoprawnych, będącą jedyną pracą wykonywaną w tym czasie, najczęściej wykonywały osoby w wieku 60 lat i więcej (94,9%). W szczególności dotyczyło to umowy-zlecenia – w tej grupie wieku jako jedyną pracę wykonywaną w tym czasie wskazywało je 78,0% osób. Najniższy (choć i tak bardzo wysoki) odsetek wskazujących na umowy cywilnoprawne jako jedyną formę zatrudnienia odnotowano wśród osób w wieku 25-34 lata – 91,4%.
  

Tekst cytowany za: Pracujący w nietypowych formach zatrudnienia, Główny Urząd Statystyczny, Notatka informacyjna, Warszawa, 27.01.2016 r.