Zabytki architektury w Łodzi

Kamienicę pod Gutenbergiem zbudował w 1893 r. Jan Petersilge. Autor projektu do tej pory nie jest jednoznaczny, o miano to pretendują Kazimierz Sokołowski, Piotr Brukalski oraz Franciszek Chełmiński. Kamienica utrzymana jest w stylu neogotyku z elementami manieryzmu i północnego renesansu. Jest to jeden z najładniejszych budynków w Łodzi, szczególnie po przeprowadzonym w 2011 r. remoncie, który przywrócił liczne elementy rozmontowane za PRL-u, a także odkrył zamalowane polichromie, przedstawiające girlandy z owocami i kwiatami.

Budowę Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego św. Mateusza w Łodzi rozpoczęto w 1909 r., zaś zakończono ją prawie 20 lat później - w 1928 roku. Projektantem budynku był Johannes Wende. Kościół ten posiada doskonałą akustykę, co pozwoliło na pozyskanie jednej z wizytówek świątyni - koncertów organowych pt. "Niedziela z muzyką u św. Mateusza", które odbywają się co miesiąc. Od 2003 r. parafia organizuje także niezwykle popularne Warsztaty Gospel, w których biorą udział setki uczestników i słuchaczy. Parafia stale promuje wydarzenia i wszystko to, co dotyczy historii i kultury ewangelickiej w Łodzi.

Kościół Zesłania Ducha Świętego powstał w latach 1889-1891, początkowo jako kościół pw. Świętej Trójcy, wyznania ewangelicko-augsburskiego. Zbudowany został w stylu eklektycznym z przewagą cech neorenesansowych. Projektantem był Otto Gehlig. Na świątynię rzymskokatolicką przemianowany został w 1945 roku. Kościół znany jest ze swoich imponujących, kilkudziesięciogłosowych, romantycznych organów o trakturze pneumatycznej.

Dzieje Pałacu Izraela Poznańskiego są niezwykle barwne. Zaczęło się od 1877 r., kiedy to Poznański kupił kamienicę, którą z czasem zapragnął rozbudować. Jako pierwszy projekt stworzył w 1888 r. Hilary Majewski. Kolejnym etapem prac była rozbudowa w 1900 r., autorstwa Juliusza Junga i Dawida Rosenthala. Ostateczny kształt pałacowi nadano po śmierci Poznańskiego, za sprawą przebudowy w latach 1902-1903, której przewodził Adolf Zeligson, nadzorowany przez Franciszka Chełmińskiego. Prezentuje on teraz styl francuskiego neorenesansu i neobaroku. Obecnie mieści się tu Muzeum Historii Miasta Łodzi.

Pałac Juliusza Heinzla był pierwszą z trzech siedzib zbudowanych przez łódzkiego barona. Powstał w 1882 r. wg projektu Hilarego Majewskiego. Styl budowli określić można jako eklektyczny, z wyraźnym wpływem berlińskiego renesansu. Fasadę budynku zdobią symetryczne wykusze. Od 1998 r. z balkonu pałacu odgrywany jest hejnał łódzki. Przed pałacem ustawiono w 1999 r. pierwszy pomnik z serii Galerii Wielkich Łodzian, czyli Ławeczkę Tuwima. Obecnie jest to siedziba Urzędu Wojewódzkiego i Urzędu Miasta Łodzi.

Pałac Karola Poznańskiego został zbudowany w 1904 r. przez syna Izraela Kalmanowicza Poznańskiego. Projektantem był Adolf Zeligson. Pałac utrzymano w stylu neorenesansowym, posiadał niezwykle bogate wnętrza. Do dziś zachowała się nietknięta klatka schodowa wyłożona marmurami i ozdobiona pięknym witrażem, a także liczne ozdoby we wnętrzach - boazerie, stiukowe sufity, żyrandole, sztukaterie, witraże, kinkiety, kominki i meble. Pałac jako pierwszy budynek w Łodzi posiadał centralne ogrzewanie już na etapie planowania. Obecnie jest to siedziba Akademii Muzycznej.

Pałac Karola Scheiblera pierwotnie powstał jako parterowy budynek. Zbudowano go w 1852 roku. Pierwsza przebudowa miała miejsce w 1865 r., a autorem zmian był Jan Karol Mertsching. W 1886 r. przebudową kierował Edward Lilipop, który nadał pałacowi styl neorenesansowy. Do dziś podziwiać można liczne zachowane elementy wyposażenia, w tym piękne boazerie i mozaikę z warsztatu Antonio Salviatiego. Obecnie w pałacu swoją siedzibę ma Muzeum Kinematografii.

Pasaż Schillera został nazwany na cześć Leona Schillera, polskiego reżysera teatralnego, krytyka oraz teoretyka teatru. Jest on patronem łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej, w której pełnił także funkcję rektora. Jego osobę upamiętnia 3-metrowa rzeźba autorstwa Antoniego Biłasa, odsłonięta w 1982 roku.

Plac Wolności, dawny Nowy Rynek, powstał w 1823 roku. Nadany mu wtedy kształt regularnego ośmiokąta foremnego zachował się do dziś. W 1827 r. pojawiły się tutaj pierwsze reprezentacyjne budynki Łodzi, Ratusz Miejski oraz kościół ewangelicki pw. Świętej Trójcy. W 1857 r. postawiono budynek szkoły, w którym obecnie znajduje się muzeum. Rynek otrzymał obecną nazwę w 1918 r., po zakończeniu zaborów. W centralnym punkcie placu stoi pomnik Tadeusza Kościuszki. Plac jest stosowany jako punkt odniesienia przy numeracji ulic w Łodzi.