Zabytki architektury w Łodzi

Willa Gustawa Schreera została zaprojektowana przez Gustawa Landau-Gutenteger i zbudowana w latach 1893-1894. Nie sposób mieć wątpliwości co do daty zakończenia budowy - w sieni znajduje się napis Salve 1894. Wygląd zewnętrzny budynku utrzymany jest w stylu renesansowym, z eklektycznymi ozdobami. Wnętrza nadal posiadają dekoracje neorokokowe oraz neorenesansowe i mieszczą obecnie siedziby różnych stowarzyszeń.

Willa Henryka Grohmana, autorstwa Hilarego Majewskiego, zbudowana została w 1982 roku. Posiada typową, ceglaną, nieotynkowaną elewację. W 1903 r. przebudowywano ją wg projektu Franciszka Chełmińskiego, zaś w 1912 r. wg pomysłu Stanisława Stebelskiego. Miała służyć jako budynek fabryczny, ale przemieniono ją na willę mieszkalną o bogatym wyposażeniu - do dziś podziwiać można salę balowo-koncertową. Henryk Grohman zasłynął jako pasjonat sztuki - dzięki niemu w Muzeum Narodowym obejrzeć można oryginalne skrzypce Stradivariusa, zaś Biblioteka Uniwersytetu w Warszawie otrzymała ponad 1300 grafik.

Willa Jakuba Kestenberga zaprojektowana została przez Franciszka Chełmińskiego, zbudowano ją zaś w latach 1902-1903. Z zewnątrz budynek prezentuje mieszankę stylu klasycznego, baroku i secesji. Od strony ul. Jaracza rezydencja ma fasadę o charakterze willowym, ale od strony ul. Sterlinga podziwiać można już styl pałacowy. Parter przeznaczono na pomieszczenia handlowo-administracyjne, na piętrze zaś znajdowały się salony mieszkalne, które ozdobiono w stylu secesji wiedeńskiej, pełnej motywów roślinnych. Obecnie właścicielem budynku jest Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna.

Willa Jarischów powstała w latach 1923-1925 wg projektu Karla Seidla, choć nadal toczą się co do tego dyskusje. Zbudowano ją na polecenie synów Floriana Jarischa. Budynek z zewnątrz prezentuje połączenie stylu neoromańskiego, neorenesansowego oraz secesji. Po licznych przebudowach i remontach willa straciła swoje oryginalne wnętrze, choć zachowały się niektóre elementy ozdobne oraz witraże z pracowni Dezyderego Monczaya. Obecnie jest to siedziba Centrum Obsługi Mieszkańców Łódź-Śródmieście.

Willa Leona Rappaporta powstała w latach 1904-1905. Autorami projektu budynku wpisanego w 1976 r. do rejestru zabytków są prawdopodobnie Dawid Lande i Gustaw Landau-Gutenteger. Przemawia za tym secesyjny wygląd budynku, z wieloma dekoracjami stiukowymi o motywach roślinnych oraz oknami o różnym rozmiarze, szczególnie po zachodniej stronie. We wnętrzach zachowały się liczne sztukaterie. Obecnie willa pełni rolę siedziby uczelni Wschód-Zachód Szkoła Wyższa im. Henryka Jóźwiaka.

Willa Oskara Kona, zbudowana w 1895 r. wg pomysłu Franciszka Chełmińskiego, służyła początkowo za dom przedsiębiorcy budowlanego Jana Stecka. W wyglądzie budowli wybijał się wtedy styl renesansowy. Dopiero w późniejszym okresie, gdy zamieszkał w niej Oskar Kon, zmieniła się architektura willi. Nadano jej klasycystyczny wygląd, bez zbędnych dekoracji. Niestety, do obecnych czasów nie przetrwał prawie żaden element oryginalnego wystroju wnętrza. Od 1948 r. mieści się tu Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera.

Willa Wilhelma Teschemachera powstała w latach 1890-1892. Zaprojektowana tak, aby przypominała rzymskie Pallazzo Farnese. Skromna fasada od strony ulicy kontrastuje mocno z bogatymi formami od strony ogrodu. Zniszczone wnętrza zostały odrestaurowane po II wojnie światowej. Nietknięta przez zawieruchę wojenną pozostała za to fontanna ozdobiona mozaiką Antoniego Salvatiego - jest to jeden z trzech pozostałych przykładów twórczości weneckiego mistrza w Łodzi. Obecnie znajduje się tutaj Centrum Fotografii Krajoznawczej, łódzki oddział PTTK, a także restauracja.

Paradyż został zbudowany dla Jana Adamowskiego w latach 1827-1829. Stał się głównym miejscem zabaw i wypoczynku łodzian i turystów. Powstał tu zajazd, kręgielnia, piwnica z winami, stajnia oraz obora, a także ogród i sad. Wiosną i latem w Paradyżu organizowano liczne zabawy na świeżym powietrzu, zaś zimą huczne bale karnawałowe. W dobudowanym drewnianym teatrze odbywały się pokazy muzyczne, iluzjonistyczne oraz przedstawienia teatralne. Gwiazdą jednego z nich miał być murzyński aktor Ira Aldridge, zmarł jednak dzień wcześniej. Paradyż zburzono w 1913 roku. Obecnie stoi tu budynek mieszkalny.