Pomniki, obiekty w Krakowie

Pomnik Grunwaldzki to tak naprawdę konny pomnik króla Władysława Jagiełły. Pierwsza wersja powstała w 1910 r. wg projektu Antoniego Wiwulskiego, jednak została zniszczona na początku II wojny światowej. W 1976 r. odsłonięto rekonstrukcję pomnika autorstwa Mariana Koniecznego. Na szczycie cokołu ustawiona jest rzeźba konna króla, która wraz z cokołem liczy 24 m wysokości. Postać króla w lewej ręce trzyma uzdę końską, w prawej zaś miecz opuszczony w dół. Różnica od oryginału jest taka, że postać Jagiełły z pomnika Wiwulskiego miała zgięte nogi w kolanach, zaś rekonstrukcja jest bardziej dynamiczna, Jagiełło zdaje się wstawać z siodła na wyprostowanych nogach. W cokół wmurowana jest płyta symbolicznego Grobu Nieznanego Żołnierza. Na schodach prowadzących do pomnika umieszczone zostały tez rzeźby towarzyszące: od frontu stoi książę litewski Witold, z prawej strony grupa polskich rycerzy, podobna grupa, rycerze litewscy, umieszczona została z lewej strony. Na ścianie tylnej - północnej - przedstawiony został chłop uwalniający się z pęt niewoli.

Pomnik poświęcony jezuickiemu teologowi i kaznodziei, Piotrowi Skardze, został odsłonięty 12 maja 2001 roku. Monument autorstwa Czesława Dźwigaja ufundowany został przez Arcybractwo Miłosierdzia. Widnieje na nim inskrypcja: "Ks. Piotr Skarga-Paweski S.J. Wielki Kapłan i Patriota, autor "Kazań Sejmowych", założyciel Arcybractwa Miłosierdzia, staraniem którego pomnik ten wzniesiono w Millennium Biskupstwa Krakowskiego i w Roku Wielkiego Jubileuszu Chrześcijaństwa, kiedy na Stolicy Piotrowej zasiadał Jan Paweł Ii - Papież z Rodu Polaków, Członek Arcybractwa Miłosierdzia Anno Domini 2000" oraz lista członków komitetu budowy. Pomnik jest o kompozytowym kapitelu kolumny. Na abakusie stoi postać Piotra Skargi.

Pomnik Mikołaja Kopernika przy Collegium Witkowskiego został postawiony w 1899 r. z inicjatywy Mariana Sokołowskiego, a jego projektantem był Cyprian Godebski. Początkowo rzeźba z brązu stała na dziedzińcu Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1953 r. została przeniesiona na wniosek historyka Karola Estreichera na swoje obecne miejsce, na Planty przy Collegium Witkowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Rzeźba przedstawia astronoma w stroju żaka, który w ręku trzyma astrolabium. Początkowo pomnik miał pełnić rolę fontanny, z planów tych jednak zrezygnowano.

Pomnik psa Dżoka powstał ku pamięci legendarnego psa, który w 1990 r. przez okrągłe 12 miesięcy wyczekiwał na swojego pana przy rondzie Grunwaldzkim. Właściciel psa zmarł na atak serca właśnie w tym miejscu. Dokarmiane przez mieszkańców miasta zwierzę zostało przygarnięte przez Marię Müller. Gdy w 1998 r. kobieta zmarła, pies ponownie wałęsał się po mieście, aż zginął pod kołami jadącego pociągu. Pomnik na Bulwarze Wiślanym, odsłonięty w maju 2001 r., symbolizuje psią wierność i więź, jaka może łączyć zwierzę i człowieka. Brązowa rzeźba psa umieszczona została w rozłożonych ludzkich dłoniach. Pomnik psa Dżoka powstał jako trzeci pomnik psa na świecie.

Smocza jama, usytuowana na zboczu wzgórza wawelskiego, to jaskinia, z którą wiąże się legenda o Smoku Wawelskim. Do jaskini, za niewielką opłatą, wchodzi się na szczycie wzgórza, tuż przy tarasie widokowym, zaś wychodzi się nad brzegiem Wisły przy pomniku Smoka. Jama jest tworem krasowym, przez który ciągnie się trasa turystyczna o długości 81 m, z czego 21 to kręte schody, prowadzące od wejścia do krasowej komory. Liczy sobie ona 20 m długości i 10 m wysokości. W jaskini znajdują się również dwa korytarze, ale nie są one udostępnione dla zwiedzających. Do jednego z nich uzyskano dostęp, poprzez wykucie przejścia, w nim też znajdują się zbiorniki wodne. Smocza Jama wspominana była już przez XV-wiecznego historyka, Jana Długosza, ale sprawdzone informacje o tym miejscu pochodzą dopiero z XVI wieku. W czasach Zygmunta Augusta mieszkali tu włóczędzy, później powstała tu karczma, a nawet dom publiczny. W swojej historii otwory wejściowe były wielokrotnie zamurowywane i z powrotem udostępniane. Na początku XX w. powstał tu austriacki wodociąg, dzięki temu wprowadzono oświetlenie elektryczne. W 1974 r., dzięki pracy górników, Smocza Jama została przystosowana do zwiedzania. Począwszy od lat 90. w jaskini prowadzone były również liczne badania geologiczne i speleologiczne, dzięki czemu odkryto nowe jamy i jeziorka.

Legendarny Smok Wawelski jest symbolem Krakowa. Według legendy smoka zabił szewczyk Skuba, podkładając mu barana wypchanego siarką. Po zjedzeniu barana smok wypił pół Wisły i pękł. Starsza wersja, autorstwa Wincentego Kadłubka głosi, że smoka zabił w 700 r. syn Kraka, Lech II. Bez względu na to, która wersja jest prawdziwa, smok doczekał się upamiętnienia. U podnóża wzgórza Wawelu, przy wyjściu z legendarnej Smoczej Jamy, w 1972 r. ustawiono rzeźbę smoka. Jej autorem jest Bronisław Chromy. Wykonana z brązu postać, ustawiona na wielkim głazie, przedstawia smoka stojącego na dwóch łapach, z uniesionym pyskiem, z którego zieje ogień.

W 1784 r. Józef II wydał dekret nakazujący przeniesienie cmentarzy z okolic miejsca zamieszkania. Cmentarz Podgórski powstał najprawdopodobniej po tym roku. Najstarsza inskrypcja datuje się na rok 1794 i pochodzi z grobu Agnieszki Drelinkiewiczówny. Cmentarz był dwukrotnie poszerzany, ale i tak nie starczało miejsca na nowe groby. W 1900 r. ostatecznie cmentarz zamknięto i powstał nowy. Większa część cmentarza została zniszczona przez Niemców, którzy w 1942 r. budowali tu linię kolejową. Jednak największe zniszczenia spowodowała budowa ulicy w latach 70. XX wieku. Część grobów przeniesiono na nowy cmentarz, nie zachowując przy tym żadnej dokumentacji. Stary układ i dane cmentarza zostały zniszczone. Z półtorahektarowego cmentarza zachowało się jedynie 38 arów. Cmentarz Podgórski został wpisany w Europejski Szlak Kulturowy. Ostatecznie ustalono 217 nazwisk osób pochowanych w tym miejscu, a są wśród nich także obywatele zasłużeni, malarze i artyści.

Wspólny projekt miasta Krakowa i Radia RMF FM, jakim jest Aleja Gwiazd, ma na celu uhonorowanie największych sław muzyki, filmu i show businessu - zarówno polskich, jak i zagranicznych. Pierwszą tablicę pamiątkową odsłoniła 28 czerwca 2008 Celine Dion. Od tej pory artyści odsłaniają swoje wmurowane gwiazdy sami, zaś na pamiątkę dostają ich miniaturki. W taki sposób uhonorowani zostali m.in. piosenkarz i kompozytor Marek Grechuta, zespół Budka Suflera oraz pośmiertnie Michael Jackson.

Budowla nazywana Bastionem Władysława IV stanowi część fortyfikacji wzgórza wawelskiego. Jest pozostałością po jednej z trzech gotyckich baszt, które miały za zadanie chronić tzw. Dolną Bramę. Przez pięć wieków stanowiła ona główną bramę wjazdową na Wawel. W XVI w. basztę gotycką przekształcono w bastion. W 1921 r. na szczycie budowli stanął pomnik Tadeusza Kościuszki, autorstwa Leonarda Marconiego. Rzeźba przedstawia generała na koniu, odwróconego w prawą stronę tak, że wygląda jakby witał gości przybyłych na Wawel. Efekt potęguje wyciągnięta do góry prawa ręka, w której trzyma czapkę generalską. Bastion Władysława IV i Pomnik Kościuszki wraz z Bramą Herbową tworzą imponujący kompleks fortyfikacyjny.