Zabytki architektury w Gdańsku

Kościół św. Jana Bosko powstał w 1823 roku według projektu Karla Friedricha Schinkla w stylu neogotyckim, przy finansowym wsparciu cesarza Wilhelma III. Jako świątynia ewangelicka aż do 1945 roku nosił wezwanie św. Jerzego. Najciekawszymi elementami kościoła są przede wszystkim 43-metrowa wieża oraz drewniana empora wzdłuż wewnętrznych ścian bocznych. W 1945 roku zniszczony kościół objęli w zarząd księża salezjanie, którzy zajęli się jego odbudową. W 1975 roku w kościele wybudowano nowy ołtarz projektu lokalnego artysty, Wawrzyńca Sampa.

Już z 1358 roku pochodzą pierwsze wzmianki o kaplicy pod wezwaniem św. Jana. Prace nad gotycką, trójnawową świątynią trwały, z przerwami, od 1360 roku do połowy XV wieku. Niemal przez cały czas istnienia kościoła jego szafarze borykali się z problemem osiadania ciężkich murów na niestabilnym gruncie. Wielokrotnie podejmowano próby wzmacniania konstrukcji. Po pożarze w 1945 roku kościół św. Jana nie został odbudowany, a jedynie zabezpieczony i zaadaptowany na lapidarium dla licznych elementów architektonicznych wyciąganych z ruin Starego Miasta. Dopiero w latach 90. rozpoczęto planowy remont trwający do dziś.

Kościół św. Katarzyny to najstarsza świątynia w Gdańsku - powstała już w latach 1227-1239 na zlecenie książąt pomorskich (odbyła się tu np. ceremonia pogrzebowa Świętopełka II Wielkiego). Ogromne wrażenie robi 76-metrowa wieża z barokowym hełmem zrekonstruowanym po uderzeniu pioruna. We wnętrzu kościoła znaleźć można obrazy Antona Möllera i Izaaka van den Blocka oraz płytę nagrobną Jana Heweliusza. Mieści się tu również Muzeum Zegarów Wieżowych oparte na największym koncertowym carillonie w Europie Środkowej. 49 dzwonów waży ponad 14 ton, a wykonała go holenderska firma Royal Eijsbout z Asten.

Lwi Zamek, w dzisiejszej wersji, został wybudowany w 1569 roku wg projektu Hansa Kramera dla rodziny Schwartzwaldów. Jest to budynek w stylu manierystycznym, z bogato zdobioną fasadą. Zwłaszcza wyposażony w nisze z kamiennymi wazami i zwieńczony figurą Cerery szczyt świadczy o zamożności właścicieli. Nazwa kamienicy pochodzi od dwóch posągów lwów spoczywających na kolumnach ozdobnego portalu. Najprawdopodobniej początkowo strzegły one okazałego przedproża i zostały przeniesione w czasie jego likwidacji. Całość eleganckiej fasady dzielą pilastry z jońskimi i korynckimi kapitelami oraz antyczne gzymsy. Na tej samej działce w XV wieku znajdował się dom należący do Bartłomieja Grossa, rajcy miejskiego, który wraz z dwoma towarzyszami został zamordowany na zamku krzyżackim za chęć oddania Gdańska w opiekę króla polskiego. W XVII wieku mieszkający już w nowej kamienicy Schwartzwaldowie prowadzili otwarty salon, w którym uczone dysputy toczyli najwybitniejsi naukowcy i artyści tamtych czasów. Największym zaszczytem był jednak dla tych gdańskich patrycjuszy pobyt pod ich dachem króla Władysława IV w roku 1636. Znacznie uszkodzony w czasie II wojny światowej budynek odbudowano wraz z sąsiednimi kamienicami niedługo potem i przeznaczono na siedzibę Klubu Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Obecnie w Lwim Zamku mieści się Rosyjski Ośrodek Kultury i Nauki, zajmujący się propagowaniem kultury tego kraju w Polsce, między innymi poprzez sprzedaż tradycyjnych matrioszek oraz organizowanie wystaw malarstwa rosyjskiego.

Baszta Kotwiczników powstała w 1361 roku w celu dodatkowej obrony dzielnicy stoczniowej. Po przesunięciu linii murów miejskich, baszta straciła swoje znaczenie militarne i powstał plan jej przebudowy dla nowych potrzeb. Projektem przebudowy zajął się Paweł van der Horne w latach 1570-1575. Podwyższono wówczas dach i dodano ozdobny komin. Przez dłuższy czas mieściło się tutaj miejskie więzienie dla wyjątkowo niebezpiecznych przestępców. Znaczne zniszczenia z czasów II wojny światowej nie zostały naprawione aż do lat 60. XX wieku, kiedy budynek poddano rekonstrukcji.

Baszta Łabędź pochodzi z drugiej połowy XV wieku. Wybudowano ją na fundamentach dawnej krzyżackiej Baszty Rybackiej, którą - wraz z zamkiem - gdańscy mieszczanie rozebrali w 1454 roku. Baszta Łabędź pierwotnie służyła ochronie przystani portowej. W XVI wieku podwyższono cały budynek i powiększono okna, a wraz ze stopniową utratą militarnego znaczenia została obudowana mieszczańskimi kamieniczkami. W czasie zdobywania Gdańska przez Armię Czerwoną Baszta Łabędź doznała znacznych uszkodzeń. Odrestaurowano ją w 1967 roku, a dziś mieści się w niej Polski Klub Morski oraz tawerna "Baszta".

Baszta Schultza stanowiła część powstałych w średniowieczu południowo-zachodnich umocnień obronnych Gdańska. Została rozebrana przez władze pruskie w drugiej połowie XIX wieku. Gorący protest wyrażał wówczas gdański rytownik i miłośnik zabytków, J.C. Schultz, którego nazwisko nadano budowli po jej zrekonstruowaniu w latach 1965-1970. Za wzór posłużyły istniejące XVIII- i XIX-wieczne ryciny. Obecnie Baszta Schultza wchodzi w skład kompleksu Domu Harcerza i została zaadaptowana na bazę noclegową.

Baszta Słomiana to oktagonalny budynek warowny, który powstał w 1346 roku jako flanka dodatkowo osłaniająca zachodnie mury miasta. Grubość murów wieży dochodzi do 4 m, a na najniższym poziomie znajduje się duży magazyn. Baszta Słomiana była połączona galeryjką z Wielką Zbrojownią, służyła głównie jako skład prochu, przystosowana również była do pełnienia funkcji obronnej. Dziś Baszta Słomiana należy do Akademii Sztuk Pięknych.

Bazylika Mariacka pw. Wniebowzięcia NMP jest największą na świecie świątynią zbudowaną z cegły i wspaniałym przykładem sztuki gotyckiej. Jej tradycja sięga XIII wieku, jednak kamień węgielny pod budowę położono wiek później, 25 marca 1343 roku. Nad wejściem do zakrystii częściowo zachował się napis upamiętniający to wydarzenie. Kubatura kościoła jest imponująca, w środku zmieścić się może nawet 20 tysięcy osób, dlatego też bazylika zwana jest często "koroną miasta Gdańska". Do wnętrza kościoła prowadzi siedem bram, każda z innej uliczki. Ozdobiony jest siedmioma wieżami iglicznymi, w tym masywną wieżą dzwonną o wysokości 82 m. Bazylika zakończona jest dwoma dachami, między którymi znajduje się pomost widokowy.