Umowa o pracę, zlecenie i o dzieło – jakie prawa ma pracownik zatrudniony na ich podstawie?
W 1886 roku we Francji pracownicy strajkowali, domagając się wyższego wynagrodzenia i lepszych warunków pracy. Na pamiątkę tych wydarzeń co roku, 1 maja, obchodzone jest Święto Pracy. Czy wiesz, jakie prawa mają pracownicy w dzisiejszych czasach? Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się, jakie prawa przysługują ci, jeśli jesteś zatrudniony na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenie i umowy o dzieło.
Umowa o pracę
Umowa o pracę jest dokumentem, który daje pracownikowi najwięcej praw. Stronami umowy o pracę są: pracownik, który zobowiązuje się do świadczenia określonego rodzaju pracy w konkretnym miejscu i czasie oraz pracodawca, który zobowiązuje się do wypłaty określonego w umowie wynagrodzenia.
Umowa o pracę zawierana jest w formie pisemnej – pracodawca jest zobowiązany do wydania pisemnego potwierdzenia jej warunków najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika. Ma on również obowiązek zgłoszenia pracownika do ZUS-u, odprowadzania podatku od jego dochodów i skierowania go na badania lekarskie, które pozwolą stwierdzić, czy dana osoba może wykonywać określone w umowie obowiązki.
Inaczej niż w przypadku umowy zlecenie i umowy o dzieło, umowa o pracę daje pracownikowi szereg uprawnień, takich jak:
- prawo do urlopu
- prawo do wynagrodzenia za czas choroby
- prawo do wypowiedzenia umowy (od 2 tygodni do 3 miesięcy w zależności od rodzaju umowy o pracę)
- prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych
- prawo do ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego
- prawo do uzyskania świadectwa pracy
Ponadto często firmy zatrudniające pracowników w tej formie oferują również rozszerzony pakiet zdrowotny czy pakiety sportowe.
Umowa zlecenie
Umowa zlecenie formalnie nie jest umową o pracę, a o świadczenie usług. Pracownikowi zatrudnionemu na jej podstawie nie przysługuje ochrona Kodeksu pracy, bowiem dokument ten ma umocowanie prawne w Kodeksie cywilnym. Umowa zlecenie również zawierana jest w formie pisemnej, jednak osoba zatrudniona na jej podstawie ma o wiele mniej praw, niż pracownik będący na etacie.
Umowa zlecenie daje pracownikowi takie prawa jak:
- prawo do dowolnych godzin pracy i miejsca jej wykonywania
- prawo do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego
Zleceniobiorca nie ma jednak prawa do płatnego urlopu czy okresu wypowiedzenia (chyba że taki zapis został zamieszczony w umowie), może więc zostać zwolniony z dnia na dzień, a za dni, w których nie będzie go w pracy, nie dostanie wynagrodzenia. Nie otrzyma również zapłaty za pracę w godzinach nocnych i nadliczbowych. Nie dostanie także świadectwa pracy, może jednak złożyć prośbę o wystawienie zaświadczenia potwierdzającego fakt wykonywania pracy na rzecz firmy.
W przeciwieństwie do umowy o pracę, nawet długotrwałe zlecenie nie wlicza się do stażu pracy.
Umowa o dzieło
Umowa o dzieło, podobnie jak umowa zlecenie, jest umową cywilnoprawną, regulowaną Kodeksem cywilnym. W oparciu o ten dokument pracownik (przyjmujący zamówienie) zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła, a pracodawca (zamawiający) do wypłaty wynagrodzenia.
Umowa o dzieło zawierana jest pisemnie, jednak w jej treści wynagrodzenie nie musi być zawarte kwotowo. Pracodawca może w tym miejscu umieścić wskazówki pomocne w określeniu wysokości zapłaty po wykonaniu dzieła. Wskazówki te określają, w jakiej sytuacji zamawiający może zapłacić wyższe wynagrodzenie, a w jakiej – niższe. W umowie powinien się jednak znaleźć termin wykonania dzieła, opis rezultatów i forma zapłaty za pracę.
Osoba zatrudniona na umowę o dzieło nie podlega ubezpieczeniu społecznemu ani zdrowotnemu (wyjątkiem jest sytuacja, kiedy to pracownik danej firmy jest zatrudniony również na tej podstawie). Nie ma również prawa do płatnego urlopu i minimalnej stawki wynagrodzenia. W przeciwieństwie do umowy zlecenie pracownik zatrudniony na umowę o dzieło nie otrzyma również zasiłku.
Umowa o dzieło charakteryzuje się jednak dużą swobodą zatrudnienia. Pracownik ma m.in.:
- prawo do pracy bez nadzoru pracodawcy
- prawo do pracy w dowolnym miejscu i czasie
- prawo do wynagrodzenia, jeśli zamawiający odstąpił od umowy bez wyraźnego powodu
