Na czym polega utylizacja asfaltu?
Utylizacja asfaltu pozwala na ponowne wykorzystanie zawartego w nim kruszywa i spożytkowanie go w zastosowaniach związanych z drogownictwem. Znacznie zmniejsza to ilość odpadów, które muszą być składowane, a ponadto ogranicza zużycie energii i obciążenie środowiska związane z prowadzeniem wydobycia kruszywa. Równie istotna jest opłacalność tego rozwiązania pod względem finansowym.
Asfalt i jego zastosowania
Odpowiednie zagospodarowanie odpadów znacznie redukuje stopień zanieczyszczenia środowiska naturalnego, a coraz częściej ma także znaczenie gospodarcze, ponieważ umożliwia wykorzystanie cennych surowców. Od pewnego czasu rośnie zainteresowanie recyklingiem różnych rodzajów odpadów budowlanych, co nie tylko zmniejsza potrzebę ich składowania, ale też pozwala na ograniczenie kosztów prowadzonych inwestycji. Od dłuższego czasu wykorzystywany jest gruz betonowy oraz ceglany. Gruzu ceglanego używa się zwykle przy utwardzaniu nawierzchni, betonowy może być również źródłem kruszywa budowlanego, nadającego się do produkcji betonu do zastosowań o nieco mniej restrykcyjnych wymaganiach wytrzymałościowych. Równie szeroko prowadzona jest utylizacja asfaltu, który zwykle jest wykorzystywany w drogownictwie.
Asfalt to materiał, który jest najczęściej wykorzystywany do budowy nawierzchni utwardzonych wszelkiego rodzaju. Układa się go jako nawierzchnię ścieralną na drogach wszystkich kategorii od nowo budowanych autostrad po uliczki osiedlowe. Dobrze sprawdza się na ścieżkach rowerowych, chodnikach i większych placach parkingowych. Swoją popularność zawdzięcza przede wszystkim możliwości uzyskania bardzo gładkiej oraz stosunkowo wytrzymałej powierzchni, nawet na drogach intensywnie eksploatowanych, ale także dość prostej i dobrze znanej technologii układania. Liczy się również fakt, że nawierzchnia asfaltowa w razie potrzeby może zostać naprawiona szybko i bez większych nakładów finansowych.
Nazwa asfalt jest określeniem potocznym i nieco mylącym, ponieważ wskazuje jedynie na jeden ze składników używanej do budowy nawierzchni mieszanki. W rzeczywistości to, co nazywamy asfaltem, jest mieszanką mineralno-asfaltową (MMA). Jest ona złożona ze stanowiących większość kruszyw – odpowiednio dobranego pod względem uziarnienia i rodzaju minerału, z jakiego jest wytworzona – oraz wypełniacza, jak również różnych dodatków. Kluczowym elementem pozostaje asfalt pełniący funkcję lepiszcza spajającego pozostałe materiały, jednak jego zawartość nie przekracza zwykle około 5% całości. Asfalt nie tylko wiąże za sobą kruszywo, ale też wypełnia znajdujące się między poszczególnymi jego ziarnami wolne przestrzenie.
Ze względu na różne potrzeby i zastosowania MMA jest wytwarzane w wielu różnych odmianach. Zazwyczaj używany jest tzw. beton asfaltowy produkowany ze wzajemnie klinującego się kruszywa o ciągłym uziarnieniu, tj. składającym się z odpowiednich proporcji frakcji grubej i drobnej dla uzyskania dobrego wypełnienia całej zajmowanej objętości, a także asfalt betonowy do cienkich warstw. Różni się on tym, że jego uziarnienie jest nieciągłe, a zatem składa się z frakcji kruszywa o zbliżonym uziarnieniu. W użyciu jest też asfalt lany, charakteryzujący się większą zawartością lepiszcza i wypełniacza oraz asfalt porowaty, w którym między kruszywem znajduje się większa ilość wolnych przestrzeni pomagających w odprowadzaniu z nawierzchni wody.
MMA stosuje się jako materiał do budowy niemal wszystkich warstw drogi, obejmujących w najbardziej rozbudowanej strukturze związaną bezpośrednio z gruntem warstwę podłoża ulepszonego, najczęściej utwardzonego, warstwę podbudowy, dzieloną często na pomocniczą i zasadniczą, znajdującą się nad nimi warstwę wiążącą oraz warstwę ścieralną stanowiącą nawierzchnię, po której poruszają się pojazdy. Asfalt jest używany zarówno w warstwach podbudowy, jak i do układania warstwy wiążącej oraz warstwy ścieralnej. Coraz częściej jest wprowadzany również przy ulepszaniu podłoża.
Destrukt asfaltowy z napraw i modernizacji dróg
Powstawanie odpadów asfaltowych jest ściśle związane zarówno z samą budową drogi, jak i z technologiami ich wykonywania, naprawiania i modernizacji. Najpowszechniej stosowanym zabiegiem jest korzystanie z maszyn do frezowania asfaltu. Są one wyposażone w specjalne walce z osadzonymi w nich utwardzonymi frezami, które obracając się, zdzierają warstwę nawierzchni o wybranej grubości. W ten sposób może być usuwana warstwa ścieralna, a często także warstwa wiążąca – zależy to jednak od zakresu planowanej przebudowy. Materiał pozyskiwany przy frezowaniu asfaltu to tzw. destrukt asfaltowy, czyli mniej lub bardziej rozdrobnione kawałki zerwanej nawierzchni. Jeszcze podczas pracy frezarki są one ładowane za pomocą taśmociągu na samochody ciężarowe i przekazywane firmie zajmującej się utylizacją – wyjaśnia przedstawiciel firmy EKOPROD, która specjalizuje się w zagospodarowaniu odpadów i utylizacji asfaltu.
Coraz częściej stosuje się urządzenia zwane recyklerami drogowymi, które wykorzystują pozyskiwany destrukt na miejscu. Maszyny te rozdrabniają mieszankę w odpowiednim stopniu oraz łączą ją z właściwą dawką nowego lepiszcza, po czym układają w miejsce starej nawierzchni. Jest to tzw. proces recyklingu na zimno przeprowadzany in situ, czyli w miejscu prowadzenia inwestycji. Jest to jednak rzadziej stosowana metoda, większość dróg jest naprawiana w sposób tradycyjny tj. przez zerwanie starej nawierzchni i ułożenie nowej, także z użyciem recyklatu, jednak powstającego in plant.
Destrukt asfaltowy może być zutylizowany na kilka różnych sposobów, ściśle uzależnionych od jego jakości. Najmniej wymagającymi zastosowaniami jest użycie go w formie, w jakiej został pozyskany. Materiał tego rodzaju może być wykorzystany do budowy przejść dla pieszych czy przejazdów potrzebnych podczas prac modernizacyjnych. Używa się go również przy tworzeniu dróg technologicznych niezbędnych przy większych inwestycjach drogowych lub kubaturowych. Nadaje się do utwardzania poboczy oraz utwardzania mniej uczęszczanych dróg gminnych i leśnych. Destrukt o odpowiedniej jakości może też posłużyć do wykonywania warstw podbudowy drogi, a także do ulepszania podłoża. Bardziej zaawansowanymi technologicznie metodami recyklingu asfaltu jest jego regranulacja ex situ, czyli poza placem budowy.
Możliwe sposoby recyklingu destruktu asfaltowego
Destrukt asfaltowy może być przetworzony na granulat asfaltowy, a zatem materiał, który można wykorzystać przy produkcji nowych mieszanek mineralno-asfaltowych. Jest to możliwe wówczas, gdy podczas pozyskiwania destruktu nie doszło do zmieszania ze sobą materiału pochodzącego z różnych warstw drogi tj. warstwy ścieralnej oraz wiążącej czy też warstwy wiążącej i podbudowy. Ma to duże znaczenie, ponieważ do ich budowy są używane kruszywa o innej specyfice – przede wszystkim rozmaitych frakcjach uziarnienia, a późniejsze ich oddzielenie nie jest możliwe. Liczy się także skład użytego do budowy drogi lepiszcza – w starych nawierzchniach często wykorzystywano dodatki smoły, co utrudnia proces recyklingu.
Proces uzyskiwania granulatu asfaltowego przebiega w kilku etapach. Destrukt o odpowiedniej jakości jest dozowany do kruszarki, czyli maszyny, której zadaniem jest rozdrobnienie go na mniejsze frakcje. Urządzenie tego rodzaju jest wyposażone w walec z frezami, który obracając się, rozbija i rozciera destrukt na drobne fragmenty. Po rozkruszeniu z materiału są usuwane zanieczyszczenia – ciała obce lub powstający pył. Następnie powstający granulat jest przesiewany i dzielony według frakcji – 0/8 (dzielona często na 1/4 i 4/8), 8/16, a także 16/22.
Przygotowany granulat asfaltowy o jakości potwierdzonej badaniami może być wykorzystany przy produkcji nowych mieszanek mineralno-asfaltowych. Używa się go zarówno w produkcji prowadzonej na zimno, jak i na gorąco – rozgrzewa się go wówczas oddzielnie, dodaje do nagrzewanego kruszywa albo z nim łączy, gdy osiągnie ono odpowiednią temperaturę. Podczas produkcji MMA wprowadza się różne ilości granulatu asfaltowego, zwykle jest to jednak kilkadziesiąt procent składu gotowego wyrobu. Największymi zaletami recyklingu i używania regranulatu są możliwości znacznego ograniczenia kosztów pozyskiwania kruszywa, co przyczynia się nie tylko do ograniczenia zużycia energii a tym samym emisji dwutlenku węgla, ale też eliminuje wiele problemów logistycznych. Granulat może być wytwarzany bliżej miejsc produkcji MMA, co redukuje koszt transportu. Recykling oznacza też zdecydowane zmniejszenie ilości odpadów, które muszą być składowane.
