Jakie są różnice między łożyskiem ślizgowym a tocznym?
Czy bez stosowania łożysk działanie bardziej złożonych maszyn, składających się z ruchomych względem siebie i współpracujących z sobą elementów byłoby w ogóle możliwe? Spróbujmy sobie wyobrazić zjazd sankami na zaśnieżonym stoku i na stoku gołym pokrytym jedynie piachem i trawą. Pewnie przy dużym nachyleniu stoku może jakoś by się udało zjechać także bez śniegu, lecz jak po kilku takich zjazdach wyglądałyby płozy naszych sanek? Pewnie zdarłyby się do szczętu.
Łożysko – rzecz mała, lecz ważna
Nasz wstęp kierowany jest jedynie do tych osób, które interesują się zupełnie innymi dziedzinami życia, niż mechanika i działanie maszyn. Specjaliści oczywiście wiedzą, że aby dwie połączone z sobą części mogły się względem siebie ruszać bez zbędnych oporów, to w miejscu ich łączenia należy zastosować łożysko, czyli coś, co można porównać do stawów łączących poszczególne kości naszych kończyn. Łożyska po pierwsze ułatwiają ruch pomiędzy poszczególnymi elementami maszyny, zapewniając im odpowiedni poślizg, a po drugie chronią ich powierzchnie przed zniszczeniem na skutek wzajemnego tarcia. Ponieważ w mechanice części jakiejś maszyny mogą poruszać się względem siebie na bardzo rozmaite sposoby, to i różne muszą być łożyska; inne dla ruchów obrotowych, inne dla ruchów posuwistych lub posuwisto-zwrotnych, a jeszcze inne dla ruchów oscylacyjnych. Wyróżniamy dwa podstawowe typy łożysk: łożyska toczne i łożyska ślizgowe. O tym, co różni te dwie grupy opowiadali nam specjaliści z firmy INBEAR z Gdyni.
Łożysko toczne vs łożysko ślizgowe
Najprostsze łożysko toczne zbudowane jest z dwóch pierścieni ustawionych względem siebie swoimi powierzchniami bocznymi w jednej płaszczyźnie, przy czym mniejszy z nich umieszczony jest współśrodkowo wewnątrz większego. Na wewnętrznym obwodzie większego i na zewnętrznym mniejszego pierścienia wyżłobione są rowki (tzw. bieżnie), w których umieszczone są stalowe kulki lub różnego rodzaju wałki. Dzięki takiej konstrukcji jeden pierścień względem drugiego może obracać się z bardzo dużą swobodą. Jeśli w wewnętrzny pierścień łożyska wciśniemy jakiś wał lub oś, to będą one kręciły z bardzo dużą swobodą i przy minimalnym tarciu. Oczywiście mamy całe mnóstwo różnie zbudowanych łożysk tocznych: jedno-, dwu- lub wielorzędowe, wahliwe, kulkowe, baryłkowe, wałkowe, igiełkowe i wiele innych.
Łożysko ślizgowe jest znacznie prostsze pod względem budowy i nie ma żadnych elementów ruchomych. Przyjmuje ono najczęściej postać pierścienia lub tulei wykonanych z materiałów charakteryzujących się bardzo gładką i odporną na ścieranie powierzchnią. Często w tuleję lub pierścień łożyska ślizgowego wbudowywana jest tzw. panewka. Asortyment łożysk ślizgowych jest znacznie mniejszy niż tocznych i wyróżniamy to przede wszystkim tuleje toczne i pierścienie. Łożyska ślizgowe wykonuje się zazwyczaj z metali, bardzo często z różnego gatunku brązów, czasem z tworzyw sztucznych (teflon); niektóre z nich nie trzeba w ogóle smarować.
Chociaż łożyska toczne zdecydowanie królują we wszystkich typach konstrukcji maszynowych, to jednak w niektórych sytuacjach korzystniejsze jest, a czasem jedynie możliwe zastosowanie łożysk ślizgowych.
