Etapy rozwoju mowy dziecka i wybrane wady artykulacyjne
Proces uczenia się odpowiedniej artykulacji dźwięków, aby przybrała powszechnie rozumiany kod językowy, niezależnie od formy języka danego narodu, jest procesem stopniowym, czasochłonnym i wymagającym wysiłku od dziecka. Logopedia sklasyfikowała etapy uczenia się języka i ewentualne ograniczenia lub odstępstwa od przyjętych norm rozwoju mowy pomagające na szybkie wykrycie i leczenie występujących nieprawidłowości.
Etapy rozwoju mowy u dziecka
Już w pierwszych momentach życia dziecko wydaje swoje pierwsze dźwięki w formie płaczu i krzyku. Są to najprostsze formy komunikacji, które będą przez dziecko wydawane przez następnych kilka tygodni życia. Taka artykulacja jest początkową fazą pierwszego etapu rozwoju mowy, czyli etapu melodii, zwanego również etapem przygotowawczym, który trwa mniej więcej do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. Na etapie melodii dziecko najpierw szkoli swoje organy głosowe poprzez głużenie, czyli wydawanie mimowolnych dźwięków spoza systemu fonetycznego, a następną formą jest gaworzenie, czyli artykulacja powtarzalnych sylab, nie mających jeszcze dla dziecka określonego znaczenia. W ostatniej fazie etapu melodii, echolalii, dziecko powtarza zasłyszane słowa, ale nie rozumie ich znaczenia. Drugim etapem jest okres wyrazu trwający, w przybliżeniu do 2. roku życia i cechujący się dużym postępem wymowy dziecka, które formułuje jedno – i dwuwyrazowe wypowiedzi, często koncentrując się na akcentowanej sylabie,pierwszej lub ostatniej, oraz używa wyrażeń dźwiękonaśladowczych. Charakterystyczne dla tego okresu jest również substytucja głoskowa, polegająca na zamianie głosek sprawiających trudność w wymowie na łatwiejsze. W drugim i trzecim roku życia, na etapie zdania, dziecko operuje wypowiedziami dwu – i trzywyrazowymi, wymawiając już samogłoski ustne i nosowe, a głoski trudniejsze zastępując łatwiejszymi w wymowie, co jest związane z nie w pełni wykształconymi możliwościami artykulacyjnymi dziecka. Ostatnie stadium to okres swoistej mowy dziecięcej, trwające do siódmego roku życia, kiedy dziecko szlifuje wymowę pod względem dźwiękowym, a pod koniec tego okresu buduje spójne logicznie i składniowo zdania.
Zaburzenia artykulacyjne w mowie dziecka
Bardzo ważne w procesie nauki mówienia u dziecka jest szybkie zdiagnozowanie zaburzeń i defektów wymowy, dlatego zaleca się, nawet kontrolnie, wizytę u logopedy. Jak dowiadujemy się w cenionym przez rodziców olsztyńskim „Gabinecie Logopedycznym. Załęska Marzena”, specjalistyczna opieka logopedyczna pozwala zdefiniować nieprawidłowo werbalizowane głoski, ustalić tego przyczyny i wpływ na porozumiewanie się i funkcjonowanie dziecka, a następnie zaaplikować stosowną terapię. Do najczęstszych zaburzeń artykulacji u dzieci do lat siedmiu można zaliczyć:
- sygmatyzm - niewłaściwe wymawianie głosek przy których obydwa rzędy zębów znajdują się w bliskiej odległości od siebie; rozróżniamy trzy rodzaje zaburzeń sygmatycznych: właściwe, parasygmatyzm i mogisygmatyzm,
- rotacyzm - niewłaściwa realizacja głoski „r”; rotacyzm właściwy, pararotacyzm, mogirotacyzm,
- kappacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski „k”, często zastępowanej głoską „t”,
- gammacyzm - niewłaściwa realizacja głoski „g”, często zastępowanej głoską „d”,
- mowa bezdźwięczna - niezdolność wymawiania głosek dźwięcznych objawiająca się ich zamianą na bezdźwięczne odpowiedniki.
