Darowizna - to nie takie proste jak myślisz

Darowizna to ciesząca się od lat niezwykłą popularnością forma przeniesienia własności, która bardzo często praktykowana jest wśród rodziny lub w gronie bliskich znajomych. Nie należy jednak zapominać, że w świetle obowiązujących przepisów przekazanie darowizny wymaga sporządzenia odpowiedniej umowy, a jej otrzymanie zgłoszenia w urzędzie skarbowym. Jak zatem zgodnie z przepisami przekazać lub przyjąć darowiznę?

Kilka słów o darowiźnie

Zgodnie z obowiązującymi przepisami (art. 888 Kodeksu cywilnego) jako darowiznę należy rozumieć taką formę umowy, w przypadku której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku, a zatem jej celem jest nieodpłatne przysporzenie obdarowanemu korzyści. Warto przy tym pamiętać, że darowiznę może przekazać każdy, zarówno osoba fizyczna, jak i prawna (Darczyńca) oraz może przekazać ją dowolnej osobie lub organizacji (Obdarowany), na określony cel lub bez konkretnego przeznaczenia. Polskie prawo jako darowiznę uznaje przekazanie drugiej osobie przede wszystkim:

• pieniędzy (w formie przelewu lub gotówki),
• nieruchomości,
• ruchomości - może to dotyczyć rzeczy wartościowych takich jak np. biżuteria lub dzieła  sztuki, a także samochody,
• praw (np. prawa wieczystego użytkowania lokalu).

Niemniej jednak darować można każdą rzecz i praktycznie nie ma w tym zakresie większych ograniczeń. Warto przy tym pamiętać, że jeżeli darczyńca nie określił celu darowizny to w takim przypadku osoba obdarowana może swobodnie dysponować otrzymanym przedmiotem, a co za tym idzie może go przeznaczyć na własne cele, sprzedać lub np. wystawić na aukcji.

Co powinna zawierać umowa darowizny

Przepisy Kodeksu cywilnego nie określają w pełni formy umowy darowizny, dzieląc ją na oświadczenie darczyńcy, które zazwyczaj powinno być sporządzone w formie aktu notarialnego, przygotowanego przez uprawnionego notariusza, takiego jak Bożena Koćma, Adam Rogala Kancelaria Notarialna s.c., oraz oświadczenie obdarowanego, w odniesieniu którego ustawa nie przewiduje wymogu konkretnej formy, co oznacza że może być ono sporządzone dowolnie, czyli nawet ustnie. Warto przy tym pamiętać, że umowa darowizny powinna zawierać, takie elementy jak:

• miejsce i datę sporządzenia umowy,
• dane darczyńcy i obdarowanego,
• informację o przedmiocie darowizny
• oświadczenie darczyńcy, że przedmiot jest jego własnością,
• oświadczenie o przekazaniu darowizny,
• oświadczenie o przyjęciu darowizny,
• określenie daty przekazania darowizny, chyba że jej przekazanie nastąpiło jednocześnie z podpisaniem umowy,
• oświadczenie, która ze stron ponosi koszty zawarcia umowy.

Nie należy przy tym zapominać, że w określonych sytuacjach darczyńca może do umowy darowizny wprowadzić warunki i zobowiązania co do sposobu wykorzystania darowizny, które obdarowany przyjmując ją będzie musiał zaakceptować.

Odwołanie darowizny

Przekazanie darowizny to czynność, którą można odwołać. Wynika to z Kodeksu cywilnego, który mówi że darczyńca może odwołać darowiznę zarówno niewykonaną, jak i wykonaną. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji gdy:

• darczyńca popada w niedostatek – odwołanie darowizny jest możliwe, gdy umowa darowizny już została zawarta, ale jeszcze nie została wykonana, a w tym okresie stan majątkowy darczyńcy uległ znaczącemu pogorszeniu, w taki sposób, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania, odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych,
• obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności – w tym przypadku możliwość odwołania istnieje nawet gdy darowizna została już wykonana. Za rażącą niewdzięczność uznać można zarówno działanie, jak i zaniechanie obdarowanego, które świadomie nakierowane jest przeciwko darczyńcy. Mogą to być np. umyślne wyrządzanie szkody oraz krzywdy lub przestępstwa przeciw darczyńcy. Należy przy tym pamiętać, że darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Odwołanie darowizny wymaga przekazania obdarowanemu pisemnego oświadczenia woli o jej odwołaniu. Dodatkowo należy pamiętać, że odwołanie darowizny nie jest możliwe, gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego.Kwestie związane z darowiznami pod wieloma względami podlegają regulacjom prawnym. Dlatego też warto zadbać, aby zawarcie umowy darowizny miało formę aktu notarialnego, co np. może umożliwić obdarowanemu dochodzenie przed sądem wykonania umowy i domaganie się od darczyńcy wydania rzeczy będącej przedmiotem umowy darowizny.