Czy moje dziecko ma autyzm? Wczesne objawy autyzmu

Często mówi się o nich, że mają swój świat i po części jest to prawdą, ale osoby ze spektrum autyzmu żyją w naszym realnym świecie, tylko zupełnie inaczej go odbierają. Wczesne objawy autyzmu pojawiają się jeszcze przed 3 rokiem życia, więc trzeba uważnie obserwować malucha, który wysyła sygnały obecności spektrum – wczesna reakcja jest kluczem do poprawy jakości jego późniejszego życia.

Czym jest autyzm?

Literatura fachowa określa autyzm jako całościowe zaburzenie rozwoju, które obejmuje cały organizm dziecka. Autyzm sprawia, że podczas rozwoju mogą wystąpić przeróżne nieprawidłowości wpływające na całe późniejsze życie. Zbyt późno wykryty stanie się prawdziwą udręką i może zupełnie wykluczyć autystyka z życia społecznego. Dlatego trzeba bacznie obserwować dziecko od jego pierwszych dni narodzin, bo wiele objawów pojawia się w ciągu 3 lat życia dziecka. Autyzm charakteryzuje się trudnościami w relacjach międzyludzkich oraz komunikacji z nimi. Charakterystyczne są też powtarzalne i bardzo stereotypowe zachowania. Autyzm nie ma jednej i konkretnej przyczyny, a jego pojawienie się jest wynikiem mieszanki kilku czynników. Z pewnością mają na to wpływ czynniki genetyczne oraz środowiskowe, jak choćby występowanie autyzmu w rodzinie, mutacje genetyczne, wyższy wiek rodziców czy infekcje wirusowe w ciąży.

Autyzm i jego spektrum

Nie jest łatwo mówić o autyzmie, bez wyraźnego zbudowania obrazu takiej osoby. Jednak i to jest trudne, bo każdy autystyk ma swoje wyjątkowe cechy, które składają się na jego własne spektrum. Przede wszystkim warto podkreślić, że pomimo jasno określonych symptomów, tzw. triady autystyczne, badany nie musi przejawiać wszystkich zachowań naraz. Diagnostyka autyzmu skupia się przede wszystkim na obserwacji, czy konkretna osoba ma problem z funkcjonowaniem społecznym, przejawia zaburzenia w komunikacji, a także czy posiada charakterystyczne „usztywnione” zachowania. Oto kilka przykładowych zachowań, które często obserwuje się u dzieci z autyzmem:

• Powtarzalność w zachowaniach (tzw. stimy) inaczej określane też jako zachowania autostyumulujące; mogą dotyczyć ruchów, dźwięków, jak i manipulacji przedmiotami. Osoby ze spektrum autyzmu mają tendencję do specyficznych zachowań, np. machają rękami, kiedy są podekscytowane, kiwają się w przód i w tym w trudnych emocjonalnie momentach, a w złości uderzają głową o ścianę, podłogę czy stół. Stimowanie pomaga ukoić rozedrgany układ nerwowy autystyka, którego mózg wysyła różne sygnały – powtarzalne zachowania uspokajają i dają poczucie bezpieczeństwa.
• Powtarzanie słów (tzw. echolalia) – powtarzanie słów lub zdań, które wcześniej zostały zasłyszane przez autystyka; mogą pojawić się w różnych momentach, nawet kilka godzin lub dni; osoby z autyzmem mogą w ten sposób odpowiadać na pytanie powtarzając to pytanie lub jedno słów. Echolalia jest dobrym objawem zwłaszcza, kiedy autystyk wcześniej nie mówił zupełnie. Powtarzając, okazuje zaangażowanie i „bycia” obecnym; powtarzanie można wykorzystać do komunikacji, jednak trzeba wypracować konkretne strategie, a w tym pomoże specjalista.
• Fascynacje, czyli upodobania o nietypowym charakterze, w które chory angażuje się całym sobą. Obiektem zainteresowania może być praktycznie wszystko od liczb, przez rodzaje owadów, po rozkład jazdy pociągów. Zapewniają odskocznię od trudnej i pełnej bodźców rzeczywistości.
• unikanie kontaktu wzrokowego,
• brak zainteresowania ludźmi czy przedmiotami, które oni wskazują,
• przywiązanie do rutyny i trudności z adaptacją,
• niechęć do przytulania,
• silne reakcje na różne bodźce np. nielubianą fakturę jedzenia czy gryzące metki ubrań.

Autyzm to znacznie więcej niż kilka linijek tekstu, a każdy chory jest wyjątkowy i potrzebuje indywidualnego podejścia. Rodzicie, którzy usłyszą wreszcie diagnozę na temat nietypowych zachowań dziecka, są przerażeni i zdezorientowani. Wtedy warto udać się po pomoc do ośrodków, które powstały z myślą o rodzinach autystyków, takich jak Fundacja „Możemy Więcej” w Gliwicach. Tam zespół specjalistek z przeróżnych dziedzin pomoże odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Fundacja to doskonałe miejsce, aby nauczyć się rozumieć swoje dziecko z autyzmem – a to wymaga naprawdę dużo wiedzy, ale też empatii i cierpliwości.

Pierwsze objawy autyzmu

Autyzm objawia się często już w pierwszych miesiącach życia dziecka, więc warto wiedzieć, na co zwracać uwagę w szczególności, aby móc w porę zareagować i zabrać malucha do specjalisty. Literatura fachowa wymienia przede wszystkim:

• brak odwzajemniania uśmiechów i ekspresji twarzy rodzica czy dźwięki przez niego wydawane (ok. 9 miesiąc),
• brak reakcji na swoje imię i gaworzenia (12 miesiąc),
• brak gestykulacji np. wskazywania palcem lub „papa” na pożegnanie (ok. 14 miesiąc),
• brak „udawanych) zabaw np. w lekarza czy karmienia lalki (18 miesiąc),
• dziecko nie umie ułożyć słów w sensowne zdanie (24 miesiąc).

Szybka reakcja daje szanse na wdrożenie terapii, która ma przede wszystkim wspomagać rozwój dziecka z autyzmem. Warto w pierwszej kolejności wykonać test przesiewowy, tzw. M-CHAT, którego rezultaty podpowiedzą, czy dziecko faktycznie jest w grupie ryzyka. Wysoki wynik to jasny sygnał, że cos się dzieje i czas na kolejny krok, czyli wizytę u specjalisty. Diagnozę autyzmu może postawić lekarz psychiatra lub pediatra – najlepiej wybrać się do takiego, który ma doświadczenie w spektrum autyzmu. Z pewnością temat autyzmu jest tak szeroki, że wiele trzeba się nauczyć, edukować samego siebie, aby móc pomagać małemu człowiekowi ze spektrum.