Co oznacza tradycja całowania się pod jemiołą?
Okres Bożego Narodzenia kojarzy się nie tylko z choinką i prezentami, ale również z wieloma innymi tradycjami. Jedną z tych ciekawych, o niezwykłej proweniencji jest zwyczaj całowania się pod jemiołą. Skąd pochodzi? Co oznacza? Jakie znaczenie nadano tej wiecznie zielonej roślinie? W artykule postaramy się odpowiedzieć na to pytanie. Zapraszamy do lektury!
Jemioła i jej tajemnice
Jemioła jest z botanicznego punktu widzenia fascynującą rośliną. Półpasożytnicza, czerpie wodę i sole mineralne poprzez ssawki umieszczone pod korą żywiciela, jest wiecznie zielona i jednocześnie sama przeprowadza proces fotosyntezy. Występuje w umiarkowanych i ciepłych strefach na obu półkulach, w liczbie około 70 gatunków, zarówno trujących, jak i leczniczych. Jej gatunek jest związany z gatunkiem żywiciela, na którym bytuje: obecne w Polsce gatunki jemioły to Jemioła pospolita typowa, Jemioła pospolita rozpierzchła oraz Jemioła pospolita jodłowa. Spotkać ją można na około 200 gatunkach drzew, a wybiera osobniki rosnące na glebach bogatych w węglan wapnia. Jemioła kwitnie niewielkimi kwiatami w okresie luty-kwiecień, zaś obecne na niej owoce dojrzewają na przełomie jesieni i zimy. Stanowią w ten sposób pożywienie dla ptactwa, które jednocześnie rozsiewa jemiołę na większe odległości. Roślina ta przez człowieka jest wykorzystywana nie tylko do bezkarnego całowania się pod nią (o czym za chwilę), ale również jako surowiec do produkcji środków pomocnych w leczeniu takich schorzeń, jak miażdżyca czy nadciśnienie tętnicze, bo obniża ciśnienie krwi oddziałując bezpośrednio na serce. Do wyrobu lekarstw stosuje się młode pędy i liście. Produkty, w postaci ziołowych miksów, suszu czy kropli znajdziemy w aptekach lub sklepach zielarskich.
Tradycje związane z jemiołą
Najpopularniejsza tradycja związana z tą rośliną to możliwość bezkarnego całowania się pod zawieszoną u powały jemiołą. Pochodzenie tej tradycji jest trudne do jednoznacznego wskazania: zwyczaj całowania się pod rośliną przywędrował do Europy w XVII w. z Anglii, tam zaś został zapożyczony od Celtów, którzy rytualnie zbierali jemiołę dwa razy do roku strząsając lub ścinając narzędziem wykonanym ze złota. Wierzyli, że jemioła ma moc ochrony domostw przed nieszczęściami, chorobami i zdarzeniami losowymi, a także zapewnia płodność (jest wszak wiecznie zielona i owocuje w zimie!).
Za źródło tradycji dekorowania domostw wieńcami jemioły uważa się także kulturę krajów nordyckich. W czasie tzw. burzy normańskiej rozlewała się ona wraz z wojownikami udającymi się na wiking po Europie, mieszając się z umacniającym się właśnie w kolejnych krajach chrześcijaństwem. W krajach nordyckich wieszano w wejściach domów lub u sufitu gałązki jemioły. Czyniono to w oparciu o legendy i wierzenia: Baldur, symbol dobra, piękna i mądrości oraz syn boskiej pary Odyna i Frigg nękany był przez koszmary mówiące o jego rychłej śmierci. Podzielił się obawami z matką, która poprosiła wszystkie żywe organizmy na ziemi, by nie krzywdziły jej syna. Nie poprosiła jednak jemioły, którą wykorzystał Loki, robiąc z niej strzałę. Strzałą tą nieświadomie ugodził Baldura jego ociemniały brat, Hodur. A co z jemiołą? Jej moc miała być od tej chwili wykorzystywana do odpędzania złych duchów i zapewnienia szczęścia. Samo całowanie się pod jemiołą wzięło się od zrywania owoców z krzaku po każdym pocałunku – przy zerwaniu ostatniego palce były już lepkie, a to miało zapewnić płodność, obfitość i ogólne powodzenie. Wieszanie jemioły było bardzo popularne, dopiero w XVII w. zastąpiła ją choinka.
