Biżuteria i jej historia

Biżuteria towarzyszy człowiekowi od czasów prehistorycznych, a pierwsze ozdoby powstawały z darów natury – muszelek, patyków, kory i innych tego typu materiałów. Dziś, po wielu latach dominacji złota, przyszła pora na równie piękną i wyjątkową biżuterię ze srebra oraz innych materiałów.

Jak to się zaczęło?

Historia biżuterii jest tak stara, jak ludzkość, bowiem – jeśli rozumieć przez nią wszelkiego rodzaju ozdoby do włosów, szyi i kończyn – już ludzie pierwotni zamieszkujący jaskinie ozdabiali swoje ciała prymitywnymi naszyjnikami czy bransoletami. W wielu prymitywnych kulturach do dziś zachowały się obyczaje, które nas przyprawiają o dreszcze, a w danym środowisku uważane są za synonim wyjątkowego piękna. Jednym z takich przykładów jest żyjące w Tajlandii plemię żyraf, w którym kobiety od najmłodszych lat zakładają na szyję specjalne obręcze, mające na celu wydłużenie szyi. Wykopaliska archeologiczne dowodzą, że biżuterię wykonywano i noszono 22 tys. lat p.n.e., bowiem z tego okresu pochodzą najstarsze znaleziska. Były one wykonywane z kamyków, muszelek, skóry, przetwarzanej znanymi ówczesnym ludziom metodami, dzięki czemu zachowywały trwałość i przyjmowały pożądane, estetyczne kształty.

Biżuteria znana nam z czasów obecnych zaczęła powstawać wraz z rozwojem cywilizacji i opanowaniem metod przetwarzania metali. Srebrne, złote i miedziane ozdoby, a także dekoracyjne wyroby z brązu pochodzą z około 3,5 tys. lat p.n.e. Kolejne półtora tysiąca lat to systematyczne doskonalenie tej sztuki, w której przodowali Egipcjanie. Oglądając na filmach historię faraonów albo odwiedzając poświęcone im muzea można zobaczyć w nich wyjątkowo bogato zdobione bransolety, naszyjniki, opaski o wyszukanych kształtach i z dużą ilością detali. Swoją historię mają również kamienie szlachetne, które wprowadzono dopiero w tradycji rzymskiej wraz z bezcenną kością słoniową.

Religijne znaczenie biżuterii

Pomimo że w prymitywnych plemionach ozdoby pełniły funkcje godowe, mając na celu zwiększenie zainteresowania ewentualnego partnera, to w większości przypadków, przede wszystkim w pierwszych cywilizacjach, miała ona charakter religijny i magiczny. Złoto, jako materiał szlachetny, było symbolem boskim, a wyroby z tego kruszcu utożsamiane były z bóstwami, którym je poświęcano. Szczególną rolę odgrywały amulety, mające chronić przez złymi mocami i zapewniać szczęście. Ciekawostką jest, że nawet w rozwiniętych cywilizacjach do tego stopnia wierzono w ich moc, iż po śmierci złote precjoza chowano wraz z ich właścicielem.

Jak w całym okresie długiej historii ludzkości, tak i wówczas ludzie różnili się statusem materialnym. Dlatego nie każdy mógł sobie pozwolić na złote talizmany i bransolety. Równolegle z nimi powstawały też tanie, mniej wartościowe materialnie ozdoby z ceramiki.

Biżuteria jako symbol stanowiska i władzy

Ponieważ metale szlachetne były bardzo cenne, w naturalny sposób zostały przypisane osobom bardzo zamożnym, a więc również zajmującym ważne stanowiska i pełniącym znaczące role w społeczeństwie. Naturalną konsekwencją było wykorzystanie biżuterii ze złota i kamieni szlachetnych jako symbolu władzy. Złote pierścienie stanowiły jeszcze element władzy królewskiej i kościelnej w czasach ostatnich polskich królów, chociaż wówczas już biżuteria miała bardziej powszechne zastosowania. Początki tej symboliki wiążą się z okresem rzymskim, bowiem w tym czasie do złotych ozdób prawo mieli jedynie ważni urzędnicy, podczas gdy pospólstwo musiało zadowalać się pierścieniami z żelaza.

Takie trendy zauważano też w średniowieczu, z tym że złote, zdobione kamieniami pierścienie i korony nie symbolizowały władzy świeckiej, lecz tę daną od Boga. W pewnym okresie dziejów panowała nawet tendencja do oddawania wszystkich złotych dóbr kościołom i klasztorom jako sposób na kupienie sobie zbawienia i życia wiecznego. Ten trend był swoistym powrotem do czasów, kiedy precjoza miały wymiar magiczny i religijny.

Funkcje dekoracyjne biżuterii

Nie jest niczym nietypowym, że przedmioty tracą na wartości symbolicznej wtedy, gdy ich produkcja staje się prostsza, obniżają się jej koszty, a zwiększa dostępność. Takie tendencje przyniósł wiek XVI i XVII, a później rewolucja przemysłowa i pojawianie się technologii, dzięki którym tworzenie pierścionków, łańcuszków i bransolet zaczęło przyjmować formę seryjnej produkcji. Popularyzację biżuterii zapewniły też nowe materiały, bowiem obok złota, platyny i srebra zaczęto wykorzystywać mniej kosztowne surowce – metale, kamienie, skórę, ceramikę, tworzywa sztuczne i emalie oraz wiele innych.

Na charakter dzisiejszej biżuterii wpłynęły też techniki posrebrzania i pozłacania, dzięki czemu pierścionek z kryształem Svarovskiego można już kupić za kilkadziesiąt złotych. Pojawiły się też urządzenia i technologie do produkcji hurtowej, dzięki czemu w czasie jednego procesu produkcyjnego powstaje kilkadziesiąt identycznych pierścionków lub przywieszek. Firma PW Kom. G. Komuniewski, specjalizująca się w produkcji i sprzedaży biżuterii oferuje między innymi hurtowe ilości półfabrykatów ze srebra, dzięki którym można produkować gotowe naszyjniki, bransoletki na ręce i nogi, kolczyki oraz wiele innych ozdób.