Badania przesiewowe w kierunku wykrywania tętniaka aorty brzusznej

Skończony  65 rok życia, miażdżyca, palenie papierosów, nadciśnienie, spora nadwaga – to wszystko czynniki predysponujące do wystąpienia tętniaka aorty brzusznej, czyli poszerzenia osłabionej ściany tego odcinka aorty. Ryzyko wystąpienia takiej patologii jest 1,6 do 4-krotnie wyższe u mężczyzn niż u kobiet.

Czym jest tętniak aorty brzusznej?

To  nadmierne poszerzenie średnicy aorty co najmniej o połowę jej normalnej szerokości (u kobiet średnio 15-18 mm, a u mężczyzn 18-22 mm).  Dzieje się tak na skutek osłabienia włókien elastynowych i kolagenowych, tworzących ścianę naczynia. Gdy średnica aorty dochodzi do ok. 7 cm, ryzyko pęknięcia tętniaka  jest bardzo wysokie i sięga nawet 80% w skali roku.  Pęknięcie może spowodować   krwotok, wstrząs, a gdy nie podejmie się szybko działań operacyjnych -  śmierć. Dlatego też tak ważne jest wczesne rozpoznanie zagrożenia.

Objawy tętniaka

Tętniak aorty brzusznej może objawiać się bólami w okolicy krzyżowo-lędźwiowej (dlatego też łatwo można pomylić te objawy z rwą kulszową), bólem w podbrzuszu, obrzękiem nóg, krwiomoczem lub uczuciem pulsowania w brzuchu. Jeśli zatem mamy do czynienia z tego rodzaju objawami, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, w pierwszej kolejności Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Tętniak może jednak nie dawać żadnych objawów, oprócz uczucia podobnego do uczucia pełności po posiłku. Szczególną ostrożność należy jednak zachować, gdy u któregoś członków rodziny rozpoznano takie schorzenie. Wcześniejsza diagnoza obecności tętniaka pozwoli odpowiednio przygotować się do leczenia w trybie planowym.

W znacznie gorszej sytuacji znajdują się pacjenci, którzy albo o obecności tętniaka nie mieli pojęcia, albo - mając tę wiedzę -  lekceważyli ryzyko.

Gdy pęknie tętniak

Pękniecie tętniaka objawia się zazwyczaj nagłym, silnym  bólem brzucha lub w okolicy lędźwiowej, który ma tendencje do promieniowania do podbrzusza lub krocza. Często taki chory zgłasza postępujące osłabienie, a objawom tym towarzyszy zaburzenie równowagi lub czucia. Gdy nie ma wdrożonego w trybie pilnym prawidłowego leczenia pojawiają się cechy wstrząsu i utrata przytomności.

Zatem,  przypadku pęknięcia tętniaka, konieczne jest  jak najszybsze podjęcie leczenia operacyjnego, mającego na celu zatrzymanie krwotoku w przestrzeni zaotrzewnowej,  które to leczenie polega na wszczepieniu protezy naczyniowej. 

Badania przesiewowe

Podstawowym badaniem, które pozwala wykryć obecność tętniaka aorty brzusznej i określić jego wielkość, jest przeglądowe badanie USG jamy brzusznej. To proste badanie, trwające kilka do kilkunastu minut. W niektórych przypadkach konieczna jest jednak dalsza diagnostyka obrazowa.

Mając na uwadze ten problem, Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, w ramach Programu Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego na lata 2017-2020 zaprojektowało ogólnopolski program badań przesiewowych dla obywateli Polski pod kątem wykrywalności tętniaków aorty brzusznej.

Koordynatorem badań na całą Polskę jest Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 w Lublinie z prof. dr. hab. med. Tomaszem Zubilewiczem jako głównym badaczem.  Łącznie akcja prowadzana jest w ponad 20 szpitalach, w różnych województwach.  W Małopolsce program ten realizuje Szpital im. Jana Pawła II w Krakowie. Mogą w nim wziąć udział kobiety i mężczyźni powyżej 65 roku życia.   

Rejestrować się i ustalić termin badania może każda osoba powyżej 65 roku życia poprzez infolinię ogólnopolską – nr 22 417 13 25.

Koordynatorem badań w Krakowie jest  dr n. med. Mariusz Trystuła, kierownik Oddziału Chirurgii Naczyń z Pododdziałem Zabiegów Endowaskularnych Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II.