Główne zasady dziedziczenia
Niespodziewana śmierć bliskiej osoby może się wiązać nie tylko z ogromnym ciężarem emocjonalnym, ale też ze skomplikowaną sytuacją formalną. Jeżeli zmarły nie pozostawił po sobie testamentu, zastosowanie mają określone ustawowo zasady dziedziczenia. Jakie to zasady? Dowiedz się, co na temat spadków mówi prawo, aby oszczędzić sobie niepotrzebnego stresu.
Dziedziczenie ustawowe a testament
Zasady rozporządzania majątkiem zmarłego określa w Polsce Kodeks cywilny. Jego zapisy mówią o tym, że testament jest głównym dokumentem, według którego powinien być dokonywany podział spadku. Jak mówi przedstawiciel Kancelarii Adwokackiej Beata Bieniek: Jeżeli zmarły nie zdążył wyrazić swojej woli w sposób zgodny z prawem, poprzez ważny testament sporządzony w formie pisemnej lub ustnej, zastosowanie ma dziedziczenie ustawowe, którego zasady są jasno określone przez prawo. Do dziedziczenia ustawowego może również dojść, gdy:
- wymienieni w testamencie spadkobiercy odrzucą spadek,
- spadkobierca zostanie uznany przez sąd za niegodnego,
- osoby powołane przez zmarłego do dziedziczenia nie mogą być spadkobiercami (np. osoba fizyczna, która nie żyje lub osoba prawna, która nie istnieje – wyjątkiem są dzieci poczęte przed momentem otwarcia spadku oraz fundacje powołane maksymalnie do 2 lat po ogłoszeniu testamentu).
Kto dziedziczy po zmarłym – zasady dziedziczenia ustawowego
Zasady dziedziczenia ustawowego określone są w sposób hierarchiczny. W pierwszej kolejności do spadku upoważnione są dzieci (również przysposobione) oraz małżonek zmarłego. Spadek jest w tym przypadku dzielony po równo, z zastrzeżeniem, że żona lub mąż nie może otrzymać mniej niż 25%. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło momentu otwarcia spadku, jednak żyją jego potomkowie, to otrzymują oni (w równych częściach) jego udział spadkowy.
Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci, podział spadku odbywa się między jego małżonkiem a rodzicami. Małżonkowi przysługuje w tym przypadku połowa spadku. Druga część dzielona jest między rodziców (jeśli oboje żyją). Jeśli przynajmniej jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, w dziedziczeniu bierze udział również rodzeństwo zmarłego. Część przypadająca rodzicowi (lub rodzicom) jest wtedy dzielona w równych częściach pomiędzy rodzeństwem. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił małżonka, dziedziczą rodzice lub ich zstępni (dzieci, wnuki itd.). Małżonkowi przypada cały spadek, jeśli w momencie otwarcia spadku nie żyją rodzice spadkodawcy, jego rodzeństwo ani ich zstępni. Do dziedziczenia nie są uprawnieni byli małżonkowie oraz małżonkowie, którzy pozostawali ze spadkodawcą w separacji.
W dalszej kolejności dziedziczą dziadkowie spadkodawcy i ich zstępni, potem mogą dziedziczyć pasierbowie – jeśli żadne z ich rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
Jeżeli spadkodawca nie ma żadnych krewnych, spadek przypada gminie jego ostatniego miejsca zamieszkania. W przypadku, gdy nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub znajduje się ono za granicą, spadek otrzymuje Skarb Państwa.
