Na czym polega metoda ustawień systemowych Berta Hellingera?
Metoda ustawień systemowych to typ terapii znany w obecnej formie od około dwudziestu lat. Od momentu zaproponowania przez jej twórcę – Berta Hellingera – budzi pewne kontrowersje. Wiele z nich to mity, które powtarzane setki razy urosły do groteskowych rozmiarów. Większość z osób, które formułują niepochlebne tezy pod adresem tej metody, nie ma niestety wiedzy na temat jej przebiegu i powiela zasłyszane z drugiej ręki informacje.
Istota metody ustawień systemowych
Tymczasem dla zwolenników metody ustawień systemowych Berta Hellingera jest ona porównywalna do psychoanalizy. Tę też początkowo mocno krytykowano, w większości przypadków bez próby podjęcia rzetelnej analizy. Jej przeciwnicy sądzili, że pozbawiona jest wszelkiej wartości, co widać na pierwszy rzut oka. Mimo tego psychoanaliza stała się z czasem podstawą pracy każdego psychologa. Podobnie jest z metodą ustawień systemowych. Metoda ta bazuje na nowo odkrytych, nieznanych wcześniej prawidłowościach, przedstawiając je w niezwykle spójny sposób. Rozwiązania, które proponuje, są wysoce jednorodne.
Składowe metody ustawień systemowych Berta Hellingera
Metoda ustawień systemowych składa się z wielu elementów, ale najistotniejsze są dwa. Pierwszym z nich jest wykorzystywanie procesów, które dawniej mogłyby zostać określone jako parapsychologiczne. Zjawiska te, mimo że rozmyte, są powszechnie znane oraz możliwe do zreprodukowania przez wykwalifikowanego terapeutę. Aby poznać ich istotę, warto osobiście udać się do renomowanej placówki, takiej jak Instytut Ustawień Systemowych Sp. z o.o. W skrócie chodzi tutaj o zjawisko reprezentacji, za które odpowiada tak zwane wiedzące pole. Pojęcie to jest niezwykle istotne w metodzie ustawień systemowych. Wiedzące pole objawia się w ustawieniach w formie niewerbalnej – pochodzących od reprezentantów impulsów, myśli i odczuć. Jako że reprezentanci zastępują podczas terapii składniki systemu pacjenta – na przykład członków jego rodziny – sygnały przez nich wysyłane odnoszą się bezpośrednio do sytuacji problemowej. Odczucia, których w takim momencie doświadczają, mogą być niejednokrotnie bardzo silne. Wszyscy znamy sytuacje, w których wbrew swojej woli lub machinalnie wykonujemy pewne gesty lub zachowujemy się w określony sposób przy danych osobach. Te odczucia mogą zostać przełożone na grunt terapii poprzez reprezentację – mamy wówczas wrażenie nie tylko symbolicznego, ale rzeczywistego obcowania ze składnikami swojego systemu. Siła oddziaływania wiedzącego pola może być dla nas zaskakująca. Drugą ze wspomnianych wyżej składowych metody ustawień systemowych Berta Hellingera jest uznanie, że w systemie pacjenta funkcjonują nie tylko osoby żyjące, ale także zmarłe. Ma to sens, jeśli przyjmiemy, że bardzo często przez życie prowadzą nas wspomnienia o osobach, które były dla nas ważne, ale nie ma ich pomiędzy nami.
Etapy terapii metodą ustawień systemowych
Po przystąpieniu do terapii metodą ustawień systemowych Berta Hellingera terapeuta zapyta o problem oraz podstawowe fakty z życia pacjenta. Dotyczą one w szczególności sytuacji problemowych, takich jak śmierć kogoś bliskiego, rozwód, wykluczenie z kręgu rodzinnego, wczesna rozłąka z rodzicami czy komplikacje okołoporodowe. Następnie pacjent sam wybiera reprezentantów siebie samego oraz członków swojego systemu – rodziny. Ma ich instynktownie ustawić w przestrzeni tak, aby ustawienie to odpowiadało jego wewnętrznemu wizerunkowi rodziny. Wynikiem jego działań jest układ kilku osób stojących w pewnej konfiguracji. Niektóre z nich będą dalej od siebie, inne bliżej, stać będą także pod różnymi kątami. Pozwala to reprezentantom na odczucie zależności panujących w rodzinie, za co odpowiada działanie wiedzącego pola. Co ciekawe, w większości przypadków odczucia te odpowiadają prawdziwym zależnościom w rodzinie pacjenta. Są one kierowane do innych osób w systemie, wobec których reprezentanci, chcąc nie chcąc, zaczynają odczuwać pewne emocje. Dochodzi nawet do skrajnych sytuacji, w których biorą one górę, na przykład w formie płaczu czy napadu złości kierowanego w stronę innego reprezentanta. Te reakcje nie zawsze odzwierciedlają to, co widać w rodzinie na zewnątrz, najczęściej pokazują wewnętrzne przeżycia każdego z członków rodu pacjenta. Terapeuta prowadzi do rozwiązania poprzez zmienianie wzajemnego usytuowania reprezentantów, a czasem także wprowadzanie nowych. Zmienia to emocje u reprezentantów, którzy pytani są przez terapeutę o swoje przeżycia, a także zdanie na temat odczuć pozostałych zaangażowanych w terapię osób. Proponuje się im używanie określonych fraz, tak zwanych zdań mocy, które ułatwiają pacjentowi zrozumienie i przemianę wewnętrznego nastawienia do każdej z reprezentowanych osób. Dzięki temu możliwe jest wprowadzenie pewnych porządków oraz ostateczne rozwiązanie uwikłania będącego źródłem problemu. Jeśli rozwiązanie nie jest możliwe, przerywa się układ w punkcie uwydatnienia problemu pacjenta, co ma duże znaczenie terapeutyczne. Jeśli do rozwiązania dojdzie, w końcowej fazie terapii pacjent jest wprowadzany do konstelacji wraz z reprezentantami.
