Jakie są objawy niedoboru żelaza?

Żelazo wpływa na tworzenie się czerwonych krwinek w szpiku kostnym, odpowiednie dotlenienie mięśni a także pracę układu nerwowego i odpornościowego. Niedobór tego składnika w widoczny sposób wpływa na pracę organizmu i - nieleczony - może być poważnym problemem medycznym. Jak go rozpoznać? Jak uzupełnić niedobór żelaza? Przeczytaj nasz poradnik i poznaj odpowiedzi na te pytania.

Dlaczego żelazo jest tak ważne?

Żelazo jest składnikiem, bez którego nasz organizm nie będzie funkcjonował prawidłowo. Zazwyczaj w naszym organizmie znajduje się około 4-5 gramów tego pierwiastka. Większość - w hemoglobinie - białku, które umożliwia pobieranie tlenu w płucach i oddawanie go w tkankach. 

Żelazo znajduje się również w szpiku kostnym, gdzie wykorzystywane jest w procesie tworzenia czerwonych krwinek. Pełni ono istotną rolę także w naszych mięśniach. Umożliwia działanie enzymów tkankowych, wpływa na metabolizm cholesterolu oraz sprzyja detoksykacji szkodliwych substancji w wątrobie. Pełni także istotną rolę w działaniu układu odpornościowego, zwalczając bakterie i wirusy.

Przyczyny niedoboru żelaza

Przyczyny niskiego poziomu żelaza mogą być różne. Na niski poziom tego pierwiastka wpływają m.in. niektóre choroby, takie jak zapalenia jelit, pasożytniczy atak tęgoryjca dwunastnicy, choroba otrzewnej, a także obfita menstruacja u kobiet. Inną przyczyną może być uszkodzenie śluzówki czy mała liczba bakterii jelitowych.

W grupie szczególnego ryzyka są także osoby na diecie wegańskiej i wegetariańskiej oraz osoby uprawiające sporty wytrzymałościowe. Powinny one szczególnie zwrócić uwagę na to, by w ich menu znalazły się produkty bogate w ten pierwiastek.

Przyswajanie żelaza mogą utrudniać także niektóre pierwiastki, takie jak sole wapnia, fosforu, miedź oraz cynk. Na liście produktów, które negatywnie wpływają na przyswajanie tego składnika, znajdują się również herbata, kawa, mleko, błonnik i związki fitynowe, które są obecne w przetworach zbożowych. 

Należy jednak pamiętać, że zapotrzebowanie organizmu na żelazo jest zależne od wieku i płci. W przypadku podejrzenia niskiego poziomu tego pierwiastka warto wykonać badania (m.in. morfologię krwi), które rozwieją ewentualne wątpliwości lub zasygnalizują potrzebę suplementacji.

Objawy niedoboru żelaza

Nasz organizm magazynuje pewne ilości żelaza w wątrobie, śledzionie oraz szpiku, dlatego do niedoboru nie dochodzi gwałtownie. Niepokojące sygnały pojawiają się, dopiero gdy wykorzystane zostaną wszelkie rezerwy. Co powinno zwrócić naszą uwagę?

• Ogólne osłabienie organizmu
• Depresja, melancholia
• Trudności z zapamiętywaniem
• Ból głowy
• Wypadanie włosów, łamliwość paznokci
• Częste krwawienia z nosa
• Blada skóra
• Owrzodzenie języka i błony śluzowej jamy ustnej
• Nieregularne miesiączki lub ich zanik
• Dolegliwości oskrzelowe, astma
• Łaknienie spaczone (apetyt na produkty, które nie są tradycyjnym pokarmem, np. papier czy plastelina).

Jak uzupełnić niedobór żelaza? Dieta, suplementy

Leczenie niedoborów żelaza polega na odpowiedniej suplementacji i stosowaniu specjalnej diety. Należy jednak pamiętać, że suplementy diety powinny być przyjmowane wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Zaleca się je w szczególnych przypadkach - m.in. kobietom w ciąży i osobom chorym, u których poziomu tego pierwiastka we krwi nie uda się wyrównać dietą.

Co jeść, by uzupełnić niedobór żelaza? Ten pierwiastek znajduje się w wielu produktach, jednak nasz organizm może przyswoić jedynie średnio 10% zawartego w nich minerału. Trzeba też wziąć pod uwagę, że lepiej wchłaniane jest żelazo z produktów pochodzenia zwierzęcego, niż roślinnego. Wynika to z odmiennej budowy chemicznej - w produktach zwierzęcych występuje żelazo dwuwartościowe, a w roślinnych - trójwartościowe.

Najwięcej żelaza znajduje się w wątróbce i mięsie. Dużo jest go także w grochu, płatkach śniadaniowych, brokułach oraz krewetkach. Przyswajanie żelaza zwiększa witamina C, dlatego w każdym posiłku powinny znaleźć się produkty, w których jest jej najwięcej, m.in. papryka, natka pietruszki, pomidory, truskawki, cytrusy. 

Na talerzu warto też łączyć warzywa i owoce bogate w witaminę C z produktami pochodzenia zwierzęcego zawierającymi dużo żelaza, np. na kanapkę z szynką można położyć kawałki pomidora, a kotlety zjeść z surówką z kiszonej kapusty.

W codziennej diecie dobrze jest ograniczyć herbatę i kawę, które zawierają taniny - związki hamujące wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, przeczytaj, co hamuje wchłanianie żelaza.